توركمنيستان عـليملار آكادمياسى

قوليازمالار بؤلومى

 

شـــابـنـده

حوجامبردى حان دستانى

آشغابات  « مشرپ» 1993

عبدالله شابنده

حوجامبردى حان دستانى

چاپا تايـيارلان:

آنناقـوربان آشـيروف

رداكتور:

پروفسور قاقاجان آتايف

آشغابات  « مشرپ» 1993

روس/ كريل حاطيندان عاراپچا اؤورن:

آقميرات گورگنلى

 

ايچــيـنـدأكيــــــــلر

 

گيريش                                                 4

دستان حاقيندا كلام آغيز                            9

حوجامبردى حان دستانى                           16

حوجامبردى حان دستانى نينگ دؤورى          163

سؤزلوگ و دوشونديريش                          171

 

گيريش

  ملى بارليغيميزينگ بيرى بولان كلاسيك ادبياتيميزينگ دستانليق شاخاسيندان عبدالله شابندأنينگ «حوجامبردى حان» اثرى ايلكينجى گزك عاليم آنناقوربان آشيروف طاراپيندان دولى صوراتدا حالق كؤپچوليگينه حؤدورلنيپدير.

   19- نجى عاصير توركمن تاريخينا هم دگيپ گچيليأن بو اثرده گورگن و خزر كناريندا اوتوران توركمنلر بيلن قاجار شالارىنينگ قاتناشيغى بارادا اؤوره نره زات كؤپ. گورگن يايلاسيندا ياشايان «داز» لارينگ مشهور حانى حوجامبردى حانينگ سياسى رولى و صحرادا قوزغالانگ توروزماز يالى اونونگ اوغوللارىنينگ تهرانه ضامون آلنيپ گيديليشى بارادا قيمماتلى ماغلومات بريليأر.

  اترك- گورگن توركمنلرينگ اؤز-اركينليك يولوندا مردانا گؤره شن آباسردارينگ، صفويتـلره قارشى گؤرشلرينده توپار- توپار گلين- قيزلار سؤوش دونونى گه يپ آتا چيقانديغى باراسيندا ماغــلومات بار. نادرشانينگ ظولموندان قاچيپ آق- قالانئنگ تؤوه رگينده ياشايان داز توركمنلرينگ آراسينا سيغنان قاجار اوروغىنينگ ايلكينجى پادشاسىنينگ آتاسى مأمت اسن- حانى، بگنجعالى بگينگ عيالى اوغول باغت، اؤز پناسيندا ساقلاپ، گنگش اديپ اوتوران و قورقولاريندان سيغنان بندأنى پادشانينگ ايلچىسينه برمكچى بوليان حان- بگلره باش- اؤرتگوسينى زينگيپ: « سيز ارككلر بو ياليغى اؤرتونيپ اوتورونگ بيز عياللار پادشانينگ اؤنگونده دوراريس" دييار.

   توركمنلرينگ شئيله قولداوى بيلن حأكميت باشينا گچن قاجالار، شايى دينينه ايه رنديكلرى اوچين، دورا- بارا توركمنلر بيلن آرالارينى آچيارلار، حتى قوزغالانگ توروزماقلاريندان حواطيرلانيپ، توركمن حان- بگلرىنينگ اوغوللارينى تهراندا ضامون ساقلايارلار. يزد- كرمان و شوشا يؤريشلرينه قاتناشمازدان اوزال، حوجامبردى حان اوغلى نادرى تهراندان توركمنصحرا گيتمگـى بويونچا ايسله گينى رد اديأر.

توركمنلرينگ تهراندا ضامون ساقلانيشى باراسيندا داشارى يورتلى سياحاتچيلار- دا اؤز يادلامالاريندا بلأپ گچيپديرلر. 1851- نجى يـئـلدا انگلستــــانينگ باش ايلچيسىنينگ عيالى مــرى شل Lady(Mary) Sheil اؤزىنينگ:

« فارسلارينگ دورموش و ياشايـشينا قيـسغـاچا باقيش»:

Glimpess of life and Manners in Persia

آدلى يادلاماسيندا شئيله يازيار:

« فوريه 1851: يكى از مسائلى كه خيلى باعث كنجكاوى من ميشود وجود عده اى از زنان تركمن در تهـران است كه شوهـرانشان را به عنوان گروگان از قبيله " گوكلان" در پايتخت نگهدارى ميكنند در حدود چهل پنجاه خانوار از اين قبيله را در تهـران نگهداشته اند تا از سركشى افراد آنان جلوگيرى كنند در اينجا با آنها مثـل زندانيها رفتار مىكنند و حتى اجازه خروج از دروازه هاى شهـر را هم به آنان نمىدهند آنان بسيار پژمرده و از اين بابت فوق العاده ناراضى هستند

 زنان تركمن گروگان در تهـران، كه اغلب به صورت اشخاص بىهدف در محلات شهـر سرگردان هستند، بدون توجه به شرايط محيط، حتى چادر هم بسر نمىكنند. لباس آنها معمولا يك شكل و يك فرم است و شامل شلوار تنگ قرمز همراه با جليقه يا كتى قرمز رنگ از پارچه زبر مىباشد كه بسيار دراز است و اغلب تا پايين زانو مىرسد و سر وگردن خود را نيز با چارقد زرد رنگـى مىپوشانند

 (خاطرات ليدى شل. ترجمه دكتر حسين ابوترابيان. چاپ اول 1362. نشر نو. تهـران. صص169-167)

 

  شاه بندأنينگ بو اثرينده آقامحمدحان، حوجامبردى حانينگ ياقين حواندارى، دوستى اديليپ گؤركزيليأر. بير يرده آقامحمدحانينگ آغزيندان شو سطرلر آيديليار:

من سنى دؤولتيم يارى بيلميشم،

چوخ ولايات سنينگ بيله آلميشام.

  حوجامبردى حانينگ أهلى يموت- گؤگلنگه باش اديليپ بلله نشى باراسيندا شئيله ديليپدير:

اول يموت- گؤگلنگ، قاجارلار ماصلاحات گؤردى سنى،

ايله ديم بارينا سردار، حان حوجامبردى سنى.

  يؤنه مونگا قارامازدان كأبير رواياتلارا گؤرأ، حوجامبردى حانينگ گويچ و آبرايىنينگ آرتماغيندان حواطيرلانان قاجارلار، شوشا يؤريشى دؤورينده اونگا آوى بريپ اؤلدوردندكلرى- ده آيديليار. شئيله ليك بيلن توركمنينگ باغتى چوومه ديك بو باتير سردارىنينگ عمر طنابى 43 ياشينگ ايچنده اوزيليأر و تهرانينگ گوندوغارينداقى « دؤولت دروزه سينده» جايلانيار.

بو مسئله بيلن باغلانشيقلى كؤپرأك بيلمك اوچين تاريخچى آخمات آننانپسوف- ينگ «حوجامبردى حان دستانىنينگ دؤورى حاقيندا» آدى بيلن توركمنيستانينگ عليملار آكادمياسىنينگ ژورناليندا/ توموس 1990/ چاپ بولان مقالاسينى- دا اثرينگ آخرينا قوشدوق. دستاندا، آقامحمد قاجارينگ آدى، آق محمد ديليپ آغزاليپدير.

تاريخيميزينگ بير بؤله گينى بيان اديأن بو دستانينگ گؤونيگيزدن تورجاغينا اينانيارين.

آ. گورگنلى        سوئد- ژانويه 1994

 

 

دستان حاقيندا كلام آغـيز

 

   گچميش توركمن ادبياتىنينگ ائلايتا- دا اونونگ آلتين عاصيرلارى بولان 19-18–نجى عاصيرلارينگ ادبياتىنينگ تاريخينى اؤورنمكده بللى درجه ده ايش اديلدى. يؤنه مونگا قارامازدان، گچميش ادبياتىنينگ شول ساندا 19-18–نجى عاصيرلار ادبياتىنينگ تاس ال دگيريلمأن ياتان تئورىتيكى مسئله لرينى حاسابا آلمانگدا هم، ادبياتينگ تاريخينى اؤورنمگ باباتدا- دا واجيپدان- واجيپ مسئله لر، بارماق بوْكيپ ساناردان جودا كأن. شو ماحالا چنلى اينگ بأركيسى كلاسيك شاهيرلاريميزينگ هيچ بيرىنينگ ادبى ميراثى دولوليغينا حالا يتيريلمدى. هنيز آز اؤوره نيلن يا- دا اؤوره نيلمديك شاهيرلارينگ اثرلرينگ سانينى الله بيلسين.

   بو 18- نجى عاصير توركمن ادبياتىنينگ گؤرنوكلى وكيلى « عبدالله شابنده» باباتدا هم شئيله. شاهيرينگ ادبى ميراثى هنيزه چنلى دولوليغينا حالقا يتريله نوق. اونونگ هم بيرنأچه سبأپلرى بولدى. دؤورينگ سياساتى[كمونيست رژيمينگ قيسيشى- آ.گ] باغلانشيقلى شاهيرينگ دينى ماضمونلى شيغيرلارى اليازمالارينگ قاتيندا قالان بولسا، اونونگ « سياحات ناما» آدلى اثرى هنيز بوگونه چنلى اله سالنانونق.

   شاهيرينگ « حوجامبردى حان دستانى» بارادا آيديلاندا بولسا، بو دستان باريپ 1943- نجى يئلدا دولى دأل گؤرنوشده حالقا يتريليپدى. دستانى گچميش توركمن ادبياتينى توپلاماقدا و حالقا يتيرمكده اولى ايشلر بيترن عاليملار باىمحمد قارريف چاپا تاييارلاپ، مأتى كؤسايف رداكتيرلاپدير. بو كتابى توركمنيستانينگ كتابحانالاريندان تاپماق چتين. بيــــز شو يرده « حوجامبردى حان» دستانىنينگ 1943- نجى يئلداقى نشرى بيلن تانيشديرماغا ممكينچيليك دؤره دنليگـى اوچين بللى يازيجيميز سيدنياز آتايف- ه اؤزوميزينگ منتدارليغيميزى بيلديريأريس.

   باىمحمد قارريف- ينگ بريأن ماغلوماتينا گؤرأ، دستانينگ بو نشرى دولى بولمان، اول توركمنيستان عيليملار آكادمياسىنينگ قوليازمالار بؤلومينده ساقلانيان 74- نجى بوقجانينگ (حأضيركى نومرى 64) اساسيندا تاييارلانيپدير. بو بوقجادا « حوجامبردى حان» دستانىنينگ ايكى نوسغاسى ساقلانيپ، اولارينگ ايكيسى هم دولى دأل. اونونگ دولى نوسغاسينى دينگه 1988- نجى يئلدا اله سالماق باشارتدى. شول يئل فيلولوگيا(ديل شناسليق) عليملارينگ كانديدادلارى، دؤولت مأمت آزادى آدينداقى پد انيستيتوتينگ موغالليملارى جبارمحمد گؤكلنگ اوف و ب. ساريف و شو سطرلرينگ يازيجيسى داش- حوض ولاياتيندا علمى سياحاتدا بولدوق. شوندا بيز كؤنه اورگنج اطراپىنينگ TSSR- ينگ 40 يئلليغى قالحوزيندا ياشايان، شابندأنينگ نبيره سى  قليچ تاى تايجيقـوف بيلن دوشوشديق. قليچ تاى آقا «حوجامبردى حان» دستانىنينگ اليازماسينى داش حوض شهرينده ياشايان شابندأنينگ عمرى و دؤره ديجيليگـى بيلن ياقيندان قيزيقلانيان قووات اؤريف- ه  برنديگينى آيتدى. شئيله ليكده « حوجامبردى حان» دستانىنينگ دولى نوسغاسى ايلكينجى گزك اله ساليندى و اول ايلكينجى گزك حالقا حؤدورلنيأر.

   ال يازمانينگ سنه سى يوق. يؤنه اونونگ علامت لارينا اساسلانيپ 18- نجى عاصرينگ آخرلاريندا، 19- نجى عاصرينگ باشلاريندا گؤچورلنديگينى چاقلاماق بوليار. اونونگ هم اوسته سينه بو اليازمانينگ شابندأنينگ نبره لرينده ساقلانيپ قالانديغيندان چن توتسانگ، اوندا اونونگ شاهيرينگ اؤز قوليازماسى بولمايانليغينا هم شوندان گؤچورلن، ياغنى قوليازما قولاى نوسغا بولماغى قاتى أحتيمالدير. هر حالدا، قوليازمادا كأتب- ينگ آدىنينگ قابات گلمزليگـى بو مسئلأنى آچيق قوييار. دستانينگ آخريندا شابندأنينگ شيغيرلارى بيلن بيرليكده كمينه نينگ و طالبىنينگ قوشغولارى بار.

  واقتينگ گچمگـى بيلن اليازمانينگ كأبير يرلرى چيغ چكيپ ضايالانيپدير، غيرالارى كرتيليپدير. بو بولسا دستان چاپا تاييارلانان ماحالى بللى درجه ده قينچيليق دؤرتدى.

    شابندأنينگ « حوجامبردى حان» دستانى 18- نجى عاصرينگ آخرينداقى توركمن-ايران قاتناشيقلارينى بيان اديأر. بيز شو ماحالا چنلى « حوجامبردى حان» دستانينى تاريخى قاهريمانچيليقلى اثر حؤكمينده كسگيتله ديك. بو كسگيتلمه بيزينگ فكريميزچه بير طاراپلى. دوغرى، اثرده 19-18–نجى عاصير توركمن-ايران قاتناشيقلارى، آقامأمت شانينگ كرمان، شوشا سؤوشلرى بيان اديليأر. حاوا، صوراتلانديريلمايار- دا، دينگه بيان اديليأر. دستانينگ هيچ بير قاهريمانىنينگ اول يا- دا بئيله كى سؤوش گؤركزن قاهريمانچيليغى، غايراتلىليغى يا- دا بىغايراتلىليغى، سؤوش تعليمينه اوستاتليغى و غيرى قاهريمانچيليقلى اثرلره مخصوص نشانالار صوراتلانديريلمايار، حتى كرمان، شوشا سؤوشلرىنينگ بولان واقتى، شول سؤوشلرده طاراپلارينگ ماقصادى، حأصيتى، علامتلارى و ش. م تاريخى ماغلوماتلار هم يترليك دأل. اونگا دره ك « حوجامبردى» نينگ اؤلومى بيلن باغلانشيقلى آغىلار، آهى- فريادلار دستانينگ توتوش سوْنگگونه سينگيپدير. دستانينگ باشيندا «حوجامبردى حان» نينگ عيالى  تأزه گل، حوجامبردأ ياقا بريان يالباريپ، اؤزىنينگ اربت دوْيش گؤرنديگينى آيديپ، اؤزه لنيأر. گپينگ كوْله يرى دستاندا تاريخىليقدان، قاهريمانچيليقدان آغى شيغيرلارى آغديق. اگر شئيله كسگيتلمك ممكين بولسادى، اوندا بيز بو دستانى تاريخى قاهريمانچيليقلى حاسرات دستانى ديه رديك. چونكى آغى اثرينگ توتوش سونگگونه سينگيپدير.

   آصليندا بو حأصيت توركمن ادبياتى اوچــين ياد هم بولماندير. ادبيات تــــــاريخيــندان مألـــيم بــولشونا گــؤرأ، « اورحون»، « يئنىسى» يازوو يأديگأرليكلرينده هم حالق، سردارىنينگ اؤلومىنينگ آغيسينا آغـــــلانيـليار. بلكى- ده « سيدى» نينگ « قوشا پوداغيم» دستانينى هم آغى دستانى آدلانديريلمالىدير. ماخلاصى آغى ژانرى (موضوعى) يؤريته علمى درنگؤوه قاراشيار.

   دستاندا حوجامبردى حان ادبى اوبراز(چهره) حؤكمينده هم تؤوره كله يين ايشلنمأندير. اونونگ سؤوشلرى باباتينداقى توتومى، تؤوه رك- داشى بيلن باغلانشيغى، دؤورينگ سياسى واقعالارى باباتينداقى اويلانمالار يترليك آچيليپ گؤركزيمه يأر. البته بو مسئله ده بيز شابندأنى يازغارماق فكريندن داشدا. بيرينجيدن، شول دؤوره چنلى توركمن دستانچيليق دأبينده قاهريمانينگ ايچكى حاسراتينى، حركتلرينى تؤوه ركله يين صوراتلانديرماق حأصيتلى دألدى. ايكينجيدن، شول دؤوره چنلى ايشله نن دستانلارينگ همه سى، اساسان گؤچمه سوژه لرينگ اساسيندا دؤره ديلن اثردى. يا- دا تاريخى شخصلار بيلنباغلانشيقلى دؤره ديلن اثرلردى. اويلانيپ تاپيلان قاهريمانلار يوقدى. بو شابندأنينگ « حوجامبردى حان» دستانى باباتدا هم شئيله. دستاندا حركت اديأن قاهريمانلارينگ همه سى حوجامبردىنينگ ماشغالا آغضاسى: دوغانلارى، اوغول- قيزلارى، قارينداشلارى.

 

   شابندأنينگ « حوجامبردى حان» دستانىنينگ توركمن ادبياتىنينگ تاريخيندا توتيان رولى حاقيندا آيديلاندا بولسا، اول 18- نجى عاصير توركمن دورموشينى حاقيقى بيان اديأنليگـى بيلن، شئيله هم آغى دستان ژانرىنينگ عجايب نوسغاسى حؤكمينده آيراتين أهميته ايه دير.

   حورماتلى اوقیجيلار!

  سيزينگ الينگيزده « حوجامبردى حان» دستانىنينگ ايلكينجى دولى نوسغاسى، شونونگ اوچين بو ايشده كأبير نأتحقيق ليغينگ گيدن بولماغى ممكين. سبأبى دستانينگ يكه نوسغادا غابات گلمگـى، اونونگ هم اوسته سينه اونونگ كأبير يرلرىنينگ چيغ چكيپ ضايالانانديغى، دستان چاپا تاييارلانان ماحالى بللى درجه قينچيليق دؤرتدى. ايل آراسيندا بو دستانينگ باشغا نوسغاسىنينگ بار بولماغى ممكين. اگر شئيله بولسا اوندا بو بارادا توركمنيستان عيليملار آكادمياسىنينگ قوليازمالار بؤلومينه حابار يتيرسه لر منتدار بولارديق.

آنناقوربان آشيروف

 فيلولوگيا عليملارينگ كانديداتى

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

بسم الله الرحمن الرحيم

 

   اما روايان اخبار و ناقلان آثار و محدثان خوشه چينان خرمن سخن

« هركه سخن را به سخن ضم* كند،

 پــاره اى از خـــون جــگر كـم كـند.     

 

    اما راويان دفتر و ناقلان شيرين معتبر سؤز تعيين قيلار كيم، قديم ايياميندا، اؤتن زاماندا ايران ولاياتيندا آق محمد شاه آدلى پادشاه بار اردى. آصلى قاجار اردى. اونونگ بير ياغشى وزيرى بار اردى. حوجامبردى حان ديير ارديلر، آصلى توركمن، يموت طايپاسيندان، شانينگ گؤره ر گؤزى، محرمى، هرنه گنگش- ماصلاحات اونونگ بيرله اردى.

   بيرگون شاه دان روغصات آليپ اؤيونه گلدى. آلتى آى بيمار ياتدى. شاه حيذماتينا بارا بيلمدى. بيرگون شاه دان كيشى گلدى.

–« گنگشداريم، ياقين سرداريم حوجامبردى حان تيزدن- تيز يتسين. من ساپارا بارانيم ياغشيراق بولوپ اردى.» ديدى.

   حوجامبردى شاه حيذماتينا گيتمكچى بولوپ آط اوستونه چيقدى. تأزه گل آدلى بير حرمى* بار اردى. تؤوللا قيليپ، آيتدى:

–اى باشيم ايه سى، اوغلانلارينگ آتاسى. بير ياويز دوْيش گؤردوم. گيتسنگ گلمه يوقدور. گيتمه گيل!– دييپ، زار- زار يئغلادى. شول وقت حوجامبردى حان اونگا قاراپ جوغاپ بريپ بير بأش كلمه سؤز آيتدى. گؤرباق نأمه دييپدير:

 

ياريم تؤوللانگـى آلا بيلمنم،

غم چكمه، آغلاما، گيدسم گلرين.

شانينگ قوللوغيندان غالا بيلمنم،

غم چكمه، آغلاما، گيدسم گلرين.

 

هر يرلرده گزسم آهى- زاريم سن

ديليم تاپان، سياه زولفى تاريم سن

گؤزوم آچيپ گؤرن، سؤور ياريم سن

غم چكمه، آغلاما، گيدسم گلرين.

 

گيده رين، ديداردان يوقدور غآناريم،

بير وعده ايله ديم، بولماز غالاريم.

اوجاغمينگ باشى سن، ياغشى ساناريم،

غم چكمه، آغلاما، گيدسم گلرين.

 

آيراليغينگ اودى ايچده دولودير

بيز بارساماق مأطل*، شانينگ قولودير.

باشدا آتام- بابام سالان يولودير

غم چكمه، آغلاما، گيدسم گلرين.

 

گيده رم، ماصلاحات بيله بولماسين،

بئييك شانينگ گؤزى يولدا قالماسين.

فلك ياويز سؤودا باشا سالماسين،

غم چكمه، آغلاما، گيدسم گلرين.

 

سنينگ ترحوسينگـى آليپ گيتمه سك   

بيزه لايق ايشمى، امرين توتماساق؟

خجالتـدير، قوللوغينى اتمه سك،

غم چكمه، آغلاما، گيدسم گلرين.

زارينجى سؤز ديليميزدن گلمسه،

اقباليميز قايديپ، بير ايش بولماسا

حوجامبردى حان ديير پيمان دولماسا

غم چكمه، آغلاما، گيدسم گلرين.

 

   حوجامبردى حان بو سؤزى تافشيريپ بولوپ اردى. شول حالدا تأزه گل بيچأره آغلاپ، سيغلاپ، غم- غصه بيرله آيراليغينگ دردينه قاليپ، كريم حانه گليپ آيتدى:

       اى نوبهاريم اوغلوم. اى گؤزومينگ چـراغى بالام! آتانگ شاه حيذماتينا گيتمك سرانجامينى توتموش. منينگ ترخوسيمى* آلمادى. سن هم بير تؤوللا قيلغيل. شايد سنينگ تؤوللانگـى آلغاى– دييدى.

   ارسه كريم حان گليپ، آتاسينا تؤوللا قيليپ، بير بأش كلمه سؤز دييدى:

  

دمير قالام، باش قـُورغانيم* جان آتام!        

نيچون بيزى ياشلى قويار سن؟

بار سؤيون حان، آغير ايله حان آتام،

نيچون بيزى گؤزى ياشلى قويار سن؟

سن گيدر سن آليس يولا باش آليپ،       

اولوساتـدان اؤزونگ مونچا داش آليپ   

بيز قالارميز باغريميزا دآش آليپ

نيچون بيزى گؤزى ياشلى قويار سن؟

 

فلك اويونجيدير، كوْشت بريپ اوتار،

يالانچى بأش گوندير، دورمايئن اؤتر.

اوزاق قالسانگ، ايشينگ كيم توتار؟

نيچون بيزى گؤزى ياشلى قويار سن؟

 

ايل آقالاپ، اؤز يوردونگدا بولمانى،

آغير گنگش، ماصلاحات گلمأنى،

كأبأم انم ترخوسينى آلمانى،

نيچون بيزى گؤزى ياشلى قويار سن؟

 

اويون قوراپ، آط آچمازدا* باغلاديپ،  

آيراليقدا « آى قيز» ايلينگ آغلاديپ،

جدا دوشوپ، جان جگريم داغلاديپ،

نيچون بيزى گؤزى ياشلى قويار سن؟

مدد برسين، دؤرت چاريار، بآر امام

يازيپ ديلدن واصف- ينگ اوقار حاص و عام

آرقا داغيم، سؤيه نه نيم، جان آتام،

نيچون بيزى گؤزى ياشلى قويار سن؟

 

كريم حان ديير زارينجى سؤز بآغلارين،

اشيدنلرينگ جان- جگرين دآغلارين.

يئنه قايديپ، گؤز گؤرينچأ آغلارين،

‎نيچون بيزى گؤزى ياشلى قويار سن؟

 

   كريم حان بو سؤزى تافشريپ بولوپ اردى. حوجامبردى حان اوغلونا جوغاپ بريپ بير بأش كلمه سوز دييدى. گؤرباق نأمه دييپدير:

 

ياقين ساقلاپ، سيلايانيم جان اوغول،

ترحوس اديپ، قويما يولدان سن بيزى.

آتاسىنينگ سؤزين توتان، حان اوغول،

ترحوس اديپ، قويما يولدان سن بيزى.

 

غانيملارى بير قليچدان اؤتوْرمأن،

اولوس-ايلينگ بير- بير عـرضين يتيرمأن،

قاليپ بولماز، شاه قوللوغين بيتيرمأن،

‎ترحوس اديپ، قويما يولدان سن بيزى.

 

قهبه فلك نـرد اوينايئپ اوتماسين،          

دوست آيريليپ، دوشمان اورون توتماسين.

آتام- بابام سالان يولى ييتمه سين،

ترحوس اديپ، قويما يولدان سن بيزى.

 

الله نى ياد اديپ، ديله گتيرين،

شاه يانيندا آنچا ايشلر بيتيرين

شاليق خعلت، قوماش دونلار گتيرين

ترحوس اديپ، قويما يولدان سن بيزى.

 

گيدى دوشمان قالالارين يئقديريپ،

بييكـلرى اؤز آغزيما باقديريپ،

غمگين بولوپ، گؤزياشلارين آقديريپ،

ترحوس اديپ، قويما يولدان سن بيزى.

حوجامبردى حان ديير، كأن اكيلدى،

كؤنگلوميزدن بو سؤز داشدى، دؤكولدى،

نصيبأميز آليس يولا چكيلدى،

ترحوس اديپ، قويما يولدان سن بيزى.

 

   حوجامبردى حان بو سؤزى تافشيريپ بولاندان سونگ آط اوستونه چيقدى. تأزه گوله كؤنگولليك بريپ، بير بأش كلمه سؤز دييدى:

 

 ياريم اوزاق يولا گيتملى بولدوم،

الله يارينگ بولسون، حوش قال سن ايندى.

آليس يولا نصيبأميز چكيلدى،

الله يارينگ بولسون، حوش قال سن ايندى.

 

ياغشيسينى- يامانى من آنچه گؤردوم،

آغير گنگشلرده ماصلاحات برديم،

ايزينگ سرانجامين سانگا تافشيرديم،

الله يارينگ بولسون، حوش قال سن ايندى.

 

شاد گزه ور، زارينجى سؤز باغلاما،

زارليق چكيپ، جان- جگرينگ دآغلاما،

غمگين بولوپ، بوينونگ بوروپ آغلاما،

الله يارينگ بولسون، حوش قال سن ايندى.

 

بالالاريم ميخمان گلسه دوْزيندن،

دؤنمه سينلر آلتىسيندان، يوْزيندن.

چيقماسينلار كريم جانينگ سؤزيندن

الله يارينگ بولسون، حوش قال سن ايندى.

 

بيز گيده لى شاه يانيندا يؤرمأگه،

آنچا دووزى، نصيبأنى تيرمأگه*،         

ساغليق بولسا يئنه قايديپ گؤرمأگه،

الله يارينگ بولسون، حوش قال سن ايندى.

 

حوجامبردى حان ديير، بولماز يؤرمه سك،

ياغشيلارينگ يوللارينا گيرمه سك،

راضى بولغون بيزدن، گؤرسك، گؤرمه سك

الله يارينگ بولسون، حوش قال سن ايندى.

   حوجامبردى حان بو سؤزى تافشيريپ بولوپ اردى. تأزه گل كؤنگلونه گتيردى كيم حان بيزينگ ترحوسينى آلمادى. « بو بير آطلى يولا چيقيپ باريان كيشى بولار. مانگا يامان سانغى* آيتديلار دييپ، كؤنگلونه گتيريپ بولماسين. من اونونگ يانينا باريپ، حوشلاشيپ قالايئن» دييپ، حوجامبردى حانينگ گليپ، بير بأش كلمه سؤز دييدى. گؤرباق نأمه دييدى:

 

آنچا آيتديق، ترحوسيميز آلمادينگ،

آمان باريپ، ساغليق بيلن گله سن.

آيرا دوشدوم، گؤزل حاقدان ديله گيم،

آمان باريپ، ساغليق بيلن گله سن.

 

آيراليقدا زارينجى سؤز بآغلارين،

هر ست* بيله جگر- باغريم دآغلارين،   

يئنه قايديپ گؤز گؤرينچأ آغلارين،

آمان باريپ، ساغليق بيلن گله سن.

 

قليچ اوروپ، دوشمانلاردان جان آليپ،

آغير اوردا سردار بولوپ، سان آليپ،

شانينگ برن انعاميندان كأن آليپ،

آمان باريپ، ساغليق بيلن گله سن.

 

كيمه قويدونگ غازنا، قماش بو مالى     

باغ ايچينده مونغين* بيتن نهالى               

قايتماسين بالالارمينگ اقبالى

آمان باريپ، ساغليق بيلن گله سن.

 

اوغول- قيزينگ دعا اوقار ايزينگدا،

دييديگينگـدير، خلاف دألدير سؤزونگده،

تهران بارسانگ، ندير بولسون گؤزونگده،

آمان باريپ، ساغليق بيلن گله سن.

 

تأزه گل ديير، گره گينگ بار ايللرده،

گؤر، ياغشيلار واصفــينگ اوقير ديللرده

تأ گلينچأنگ گؤزوم قالار يوللاردا

آمان باريپ، ساغليق بيلن گله سن.

 

   القصه، تأزه گل بو سوزى تافشيريپ بولاندان سونگ، حوجامبردى حان آطينا مونيپ، الله يارلاشيپ، يولا روان بولدى. نيجه منزل يول كسيپ، چؤل كسيپ، تهران قالاسينا آمان- ساغ باريپ، شانينگ حيذماتينا يتيشيپ، قول قاوشوريپ، باش اينده ريپ، سالام بريپ دوردى.

   شاه، حوجامبردى حانينگ ديدارينا مشتاق اردى. هم «اوغلان حانينگ»* اوستونه گيتمكچى بولوپ، يئغين* يئغناپ دوروپ اردى. حوجامبردى حانينگ يتيشديگينه حوشوقت بولوپ، حوشاماى اديپ، بير بأش كلمه سؤز دييدى:

 

آستراباد ايه سى، يوردونى گؤردى گؤزلريم،

بير، ايكى، اوْچ حيذماتين، دؤردونى گؤردى گؤزلريم.

آغزى غانلى چؤللرينگ قوردونى گؤردى گؤزلريم

سوْننأنينگ* آقاسى، مردينى گؤردى گؤزلريم،

حوش گليپدير، حان حوجامبردينى گؤردى گؤزلريم.

 

انچه قوللوق بيتيريپ، گؤر، بيزى قويدى مينــّـته،

تأزه محبوب، گؤكجه گين قويموش جداليق فـرقتـه،

قوچ ييگيده موْنگ توْمن برسنگ يتيشمز قيمماتا

كؤنگلوم ايستأن، دييديگيم گونلر يتيشدى حيذماتا،

حوش گليپدير، حان حوجامبردينى گؤردى گؤزلريم.

 

بگلر اشدينگ من اونونگ واصفى- واصفين سؤيله رم،

اوردايا سركرده ايلأپ، آط- ياراغين شايلارام،

بارسام «اوغلان حانى» آلسام، آنچا پوللار پايلارام

آط- ياراغ اسبابلارين، بآرين قيزيلدان ايه رم،

حوش گليپدير، حان حوجامبردينى گؤردى گؤزلريم.

 

سورساق اوندان ماصلاحات، بيز ايندى كرمان گيتمأگه

چونكى نسبت بيلمه نم من، بير سؤز اتسه اؤتمأگه،

گؤر منينگ دؤولتلى ايشيگيمده آدينگ بيتمأگه*،

ايل- گونينگ، قومى- قارداشلارينگ عـرضين اتمأگه،

حوش گليپدير، حان حوجامبردينى گؤردى گؤزلريم.

 

حيذماتيمدا بولسا چوخدور، مرحمتلر بىحساب،

حاق بريپدير، دايا* تعصيب هوْنأر هر دورلى باب،

ايشيگـى ديوانلى، مه يليس سازى- صحبت قوراپ،

ساغليغيميدا گزمك ايستأر، توركمن ايلين آقالاپ،

حوش گليپدير، حان حوجامبردينى گؤردى گؤزلريم.

 

موْنمأگه باغيش ايه رم من دآل بدولرينگ يگين*

تاپماز اول ايلى گزيپ، « بأش قالانينگ» اؤزبگين،

آلماغا عرض ايله سه، كؤنگلونده بارى ايسته گين،

قوچماغا باغيش ايله رم، سؤيگـى پرىلرينگ گؤكجه گين

حوش گليپدير، حان حوجامبردينى گؤردى گؤزلريم.

 

آق محمد ديير كه عألمينگ جهانگير شاسىيام

اول فتحعلى بيرله من، محمدحسن اولادىيام،

سن اشيت شاه آيديار، بو سؤزلرينگ اوستادىيام،

بار يموت- بابام نؤكرىنينگ كؤنگلوده شادىيام

حوش گليپدير، حان حوجامبردينى گؤردى گؤزلريم.

 

   القصه، شاه بو سؤزى تافشيريپ، بولوپ اردى. حوجامبردى حان اونگا جوغاب بريپ، بير بأش كلمه سؤز دييدى:

 

سن اشيت عرضيمى شاهيم،عألمينگ دادخواسى سن

دوشمانا زأهرينگ ساچيپ، جان دوستونينگ دلخواسى سن

قوللوغا گلن نؤكرلر حالىنينگ آگاهى سن،

ساغليغينگـى ايسته رم من، كؤنگلومينگ حوش گأهى سن

كلـّى ايران عألمينگ سن بير جهانگيرى شاهى سن.

 

من سانگا جان دوستىيام، برديم سؤيه نيپ بيليمى،

غايغى چكمن يوْز يولا، گچسنگ- ده دريا نيليمى،

ايل و گوندن آيراليق آقديرسا گؤزدن سيليمى

عـرضيم اول دير ايسته رم تارحان* اديپ اؤز ايليمى

كلـّى ايران عألمينگ سن بير جهانگيرى شاهى سن.

 

كلـّى ايران اولكه سينى دولديريپ سن دان* بيله

انچه آلدينگ ضبط اديپ دوشمان قالاسين قان بيله

باش-آياق سرپاى باغيشلاپ، انچه شاليق دون بيله

يموت دير اؤتن لرىمينگ قوللوق اتمك جان بيله

كلـّى ايران عألمينگ سن بير جهانگيرى شاهى سن.

 

آلميشام ايل مينـّه تين، سن اشيت بو سؤزلرى

شكر الله دؤولت ايشيگينه سوْرتديم يوْزلرى

آيراليقدا «آى قيز» ايليم، يولدا قالدى گؤزلرى

كلـّى ايران عألمينگ سن بير جهانگيرى شاهى سن.

 

اى شاهنشاهيم منينگ، چيق ايندى دوشمان قاصدينا

كيم تـوكـّـل ايله سه، تانگرى قووات بيير دستينه

ايش توتان بو يوللارينگ، باقماز بلندى- پستينه

گل، سرانجامينگ توتوپ، سوْر ايندى كرمان اوستونه

كلـّى ايران عألمينگ سن بير جهانگيرى شاهى سن.

 

چون اوقار اوصافينگ هر دمده شيرين ديللريم

دؤوله تيندن بوچمنده سايراشار بلبل لريم

داش-آليس يرلرده قالدى مسكنيم- منزللريم

قوللوق ايلأپ جان بيله سؤيون حان ايللريم

كلـّى ايران عألمينگ سن بير جهانگيرى شاهى سن.

 

بو حوجامبردى ديه ر باغيش ايلأدينگ حان يارليغين*

اول حاقا سيغينيپ بيلرمن بيرليگين هم بارليغين

حاق بريـپدير كؤنگلوميزه هر سؤزينگ تاييارليغين

ايل- گونونگ اولاديمينگ چكديم آليسدا زارليغين

كلـّى ايران عألمينگ سن بير جهانگيرى شاهى سن.

   حوجامبردى حان بو سؤزلرى تافشيريپ اردى. شاه نؤكرلرينى چاغيريپ دييدى كيم:

– حوجامبردى حانى اوطاغا آليپ بارينگ، يانيندا پيش حيذمات قويونگ، چويشه قاليانى كؤك اديپ، گيجه- گونديز حيذماتيندا بولونگ. آطلارين طبلأ چكيپ مأتره* تافشيرينگ. آستينا ياغشى شاهانه حالى دوْشكلر دوْشأنگ. يئنه بير كيشى اوتوران يرنينگ حيذماتيندا دورسون. هرنه كى حاجتى، حيذماتى بولسا تاييار بولوپ دوروپ بيتيرينگ. واى اول گون سيزينگ حالينگيزا اونگا بير كم حيذماتليق اديپ بىداماق* اتسه نگيز سيزلرنى دارا چكديريپ قيرارين. من شايى مذهبىنينگ پادشاسى بولسام، اول سنـّىنينگ بگـى-آقاسيدير. هركيم منى سؤيوپ حيذمات اتسه، حوجامبردى حانى هم سيلاپ حيذمات ادر- دييدى.

   ارسه* قوللار باش ايندريپ، حوجامبردى حانى جايا التيپ، قول قاوشيريپ حيذماتيندا بولدولار. اوندان سونگ حوجامبردى حان بويوردى كيم اوغلى نديرى موندا آليپ گلينگ. قوللار گيديپ نديرحانى حيذماتينا آليپ گلديلر. ندير آتاسينى گؤروْپ، انه سينى زارلاپ، ايل- گونلرين ساغينيپ بير بأش كلمه سؤز سؤز دييدى:

 

آتام بييك شاه دان منى عـرض اديپ

آل- دا گؤندر، واطانيما، ايليمه.

ايل- گوندن آيريليپ، جدا دوشموشم

آل- دا گؤندر، واطانيما، ايليمه.

 

گؤزدن ساليپ منى هيچه سايماغين،

زار آغلاديپ، گؤز ياشيما غيماغين

گؤزى ياشلى منى موندا قويماغين

آل- دا گؤندر، واطانيما، ايليمه.

 

آليسدا آيريلدى گؤوين شاديندان

منى قويماز كأبأم انم ياديندان

قوتار منى آيراليغينگ اودوندان

آل- دا گؤندر، واطانيما، ايليمه.

 

منى قويما آيراليغينگ شانيندا

اود قالاندير قارداشلارمينگ جانيندا

حاطيرانگ عزيزدير، شانينگ يانيندا

آل- دا گؤندر، واطانيما، ايليمه.

 

عرض اديپ آلغين دييپ يادا سالاندير

زاريم چكيپ، غصه بيلندولاندير

كأبأم انم گؤزى يولدا قالاندير

آل- دا گؤندر، واطانيما، ايليمه.

 

يولوم گؤزلأپ باجىلارمينگ گؤزلرى

حاسرات بيلن سارالاندير يوزلرى

ياد بولوپدير « دهستانينگ»* دوْزلرى

آل- دا گؤندر، واطانيما، ايليمه.

 

ندير آيدار، بحرى عمـّان گؤزيندن

دستان اتديم شاهيرلارينگ سؤزيندن

منى ايستأپ گؤزل شانينگ اؤزيندن

آل- دا گؤندر، واطانيما، ايليمه.

 

   القصه، ندير بو سؤزى تافشيريپ بولوپ اردى. حوجامبردى حانينگ كؤنگلى بوزوليپ، تأزه گل- ينگ آيدان سؤزلرى يادينا دوشوْپ، اوغلونا حوشاماى اديپ، كونگول ليك بريپ، بير بأش كلمه سؤز دييدى. گؤر باق نأمه دييپدير:

 

جان اوغول مرد بولغول، كؤنگلونگ غم توتما

ساغ بولسام، عرض اديپ شاه دان آلارين.

ايأنگدن ديله گين آتانگ ساغليغين،

ساغ بولسام، عرض اديپ شاه دان آلارين.

 

ساغ گليپ ساپاردان حيذماتدا بولسام،

شاه اؤنگونده گزيپ ذوالفـقار چالسام

روغصات آليپ ايله قايتمالى بولسام

ساغ بولسام، عرض اديپ شاه دان آلارين.

 

اوغلوم بييك شاه دان روغصات بولينچا

شادى- خرم گزگين تأ من گلينچأ

گؤزدن سالمان قضا يتيپ اؤلينچأ

ساغ بولسام، عرض اديپ شاه دان آلارين.

 

الله نى ياد اديپ ديله گتيرين

انشاءالله مشكل ايشلر بتيرين

دوشمانلارى بير قليچدان اؤتيرين

ساغ بولسام، عرض اديپ شاه دان آلارين.

 

شاه بيلن آرامدا هيچ بولماز پرده

قالماغين كؤپ غايغى- غم، غصه- درده

من سنى قويمارين شو غريب يرده

ساغ بولسام، عرض اديپ شاه دان آلارين.

 

أعتبار يوق جانه، دونيأ يالاندير،

آوالى طوى- بايرام، سونگـى تالاندير*

انه نگ آغلاپ، گؤزى يولدا غالاندير

ساغ بولسام، عرض اديپ شاه دان آلارين.

 

حوجامبردى حان ديير، گؤردى بو گؤزلر

باغلادى شانينا زارينجى سؤزلر

غم چكمه، آغلاما، سارالتما يوزلرى

ساغ بولسام، عرض اديپ شاه دان آلارين.

 

   حوجامبردى حان بو سؤزلرى تافشيريپ بولوپ اردى.

شاه دييدى كيم حوجامبردى حان موندا گلسين. حوجامبردى حان شاه نينگ حيذماتينا باريپ، باش اينده ريپ دوردى. شول وقت شاه حوجامبردى حانا حوشاماى اديپ، بير بأش كلمه سؤز دييدى:

 

آرزو ايلأر آقا- بگلر شايىنينگ يوردى سنى،

آوانيم* سن آغزى قانلى چؤللرينگ قوردى سنى

بو نصيب بيز بيرله كرمان اوستونه سوردى سنى

اول يموت- گؤگلنگ، قاجار ماصلاحات گؤردى سنى

ايله ديم بارينا سردار، حان حوجامبردى سنى.

 

اتميشم حان توركمه نينه، اول بيابان چؤللرينگ

شونقاريم* سن سالماغا بو اؤرده گينه كؤللرينگ

آرسلانى- شيرى بولوپ، كس باشلارينى يوللارينگ

كردى، گرجى، ارمنى، تورك بيرله سانسيز قوللارينگ

ايله ديم بارينا سردار، حان حوجامبردى سنى.

 

شايلاديم آطينگ- ياراغينگ، گويچلى دوشمان شانينا

دانينگ اشديپ، اود دوشوپدير، چؤل غانيملار جانينا

باش توتوپ، قورى ساخلار* باردا كرمان يانينا

اول يموت- گؤگلنگ قاجارلار آق- بگينه، حانينا

ايله ديم بارينا سردار، حان حوجامبردى سنى.

 

گورله ييپ سوْر، شيرى بولدونگ سن بو داغلارينگ يولونينگ

باشى سن عثمانلى، آوغان بيرله توركمن قولونينگ

اؤرده گين، غازنى آولا، باردا كرمان كؤلىنينگ

همه توركمن، سنـّى و شايى مذهب ايلىنينگ

ايله ديم بارينا سردار، حان حوجامبردى سنى.

 

باش گؤترديم، من گچر من انچه دريا نيل لرين،

كره ارضى بيرله بو داغلارينگ داشغين سيل لرين

قوچ باريپ كرمانى آلسام، گؤكجك اينچه بيل لرين،

باغيش اديبان آستراباد، اول خراسان ايل لرين،

ايله ديم بارينا سردار، حان حوجامبردى سنى.

 

گؤر، سنينگ بيرله منينگ آرامدا بولماز پرده لر،

واصفينگـى آيديپ اوقارلار، اول فلك ده يرده لر،

سن بوير، چيقماز سؤزينگدن، انچه يوْزمونگ اوردالار*

بو قوشوندا انچه باتير، مونگ باشى سركرده لر،

ايله ديم بارينا سردار، حان حوجامبردى سنى.

 

آق محمد شاه ديه ر، دوشمان قالاسين لأش اديپ،

دوغـرى گلسه آقا- بگلرينى آلسام دآش اديپ،

وصف ادر، گؤر، شاه سنى، آلطين يوْزوگينه قآش اديپ

بو آغير اوردالارا، يوزمونگ قشونا باش اديپ،

ايله ديم بارينا سردار، حان حوجامبردى سنى.

 

   شاه بو سؤزى تافشيريپ بولدى. ارسه حوجامبردى حان اونگا جوغاب بريپ، بير بأش كلمه سؤز دييدى. گؤر باق نأمه دييپدير:

 

قوللوغينگ ايلأر سويون حان ايللرى توركمن سنينگ.

داغدا- چؤلده گورله يأن چوخ شير بيله آرسلان سنينگ

چونكى روم هونكارى دييمز قوللوغينگ ادمن سنينگ

سؤيله نيپ اوصافى شرح- ينگ واصفينگا ادمن سنينگ

ساغليغينگـى ايسته رم، دؤولتلى شاهيم، من سنينگ.

 

آقا- بگلر قوللوغينگدا چوخ سنينگ حان دوستلارينگ

انچه گلميشدير، گـذردن گچمأگه كأن دوستلارينگ،

اييمأگه گلميش يئنه هم بيرنأچه نان دوستلارينگ،

نأ گرك دييپ سوراسا مندن يئنه جان دوستلارينگ

ساغليغينگـى ايسته رم، دؤولتلى شاهيم، من سنينگ.

 

گلميشم من ايله رم، عرضيمى شاه يانيندا،

يزد بيله كرمان ايه سى، قصدينگ اوغلان حانيدا،

سن يازيپـسينگ حؤكمينگ يؤريتسنگ شايى- سنّىده

قوللوغينگـى اتمأگه بأش گون يالانچى دونيأده

ساغليغينگـى ايسته رم، دؤولتلى شاهيم، من سنينگ.

 

چوخ حوش آمدلار بيله، واصفيم اوقادينگ ياد اديپ،

هم ساچيپ دوشمانا زأهرينگ، دوستلارينگ شاد اديپ

اول آطين آچمازدا باغلاپ، كوْشت اديبان مات اديپ،

ضبط اديپ دوشمان قالالارينى آلسانگ آد اديپ،

ساغليغينگـى ايسته رم، دؤولتلى شاهيم، من سنينگ.

 

هرنيچه قوللوق بويورسانگ، مقصدينگ تاپسام گرك،

تانگرى گر دست برسه، دوشمان ايللرين آلسام گرك

چيقسا يوزمونگ لشگر آلنيمدان، دوغرى دپسم گرك،

حيذماتينگـى بيتيريپ، هريانا چاپسام گرك

ساغليغينگـى ايسته رم، دؤولتلى شاهيم، من سنينگ.

 

شاهـه قوللوق ايله رم، باقمان بو دونيأ قيلينا

اوغراش اولساق بوز* بولانچاق، دألى داشغين سيلينا

مرد اولان بآغلار، توكل نينگ طنابين بيلينه،

سن بيزى حان ايله دينگ كلى سؤيون حان ايلينه

ساغليغينگـى ايسته رم، دؤولتلى شاهيم، من سنينگ.

 

ديير حوجامبردى، شو ايرانينگ عاديل سلطانى سن،

چوخ ولاياتلار آليپ، دؤكدونگ قليچدان قانى سن،

بو سؤزينگ اوستادى من، سن ايللرينگ دستانى سن،

يئقديريپ كرمان قالاسين، آلسانگ اوغلان حانى سن،

ساغليغينگـى ايسته رم، دؤولتلى شاهيم، من سنينگ.

 

   ايندى سؤزى قيسغالدايلى. حوجامبردى حانينگ ساغليغيندا ادن ايشلرى، توتان دعوالارى كؤپ، آيديپ آنگيرسينا چيقيپ بولماز. شاه جوغاب بريپ بولاندان سونگ، سوريپ كرمان قالاسينا گيتديلر. باريپ كرمان قالاسينى آلديلار. اوغلان حانى آلديلار. اوغلان حانى اؤلدوريپ، آق- قيزيل لارينى نؤكرلرينه پايلاشديريپ، اوغول- اولجا*، قيز- يسير اديپ، بىحساب انعاملار بريپ، انچه اينچه بيل گؤكجك محبوبلر باغيشلاپ، اؤنگـى سراپرده لى چادرلار ديكديريپ، دم- دستگاسينى كؤك اديپ، آمان- ساغ قايديپ، باريپ تهران قالاسينا دوشدولر. ارسه حوجامبردى حانينگ قارداشى مراد حان بيلن آماندوردى حان اؤز ايللريندن چيقيپ، شاهـه و حوجامبردى حانا سالاملاشيپ بولاندان سونگ، حوجامبردى قارداشى مراد حاندان قوم- قارداشلارين، ايل- گونلرين سوراشيپ بير بأش كلمه سؤز دييدى. گؤر باق نأمه دييپدير:

 

حوش گليپ سن قوچ قارداشيم مراد حان

قوم- خويشيم، قارداشلاردان حابار بر.

آمانمىدير آقا-اينينگ، اولادينگ؟

آرزو ادن سيرداشلاردان حابار بر.

 

آغير ايليم ياقينيندا، يانيندا

بارمىديرلار آمانليغينگ شاديندا؟

آغلاپ قالان آيراليغينگ اودوندا

گؤزدن آقان قان ياشلاردان حابار بر.

 

من قورقارين بولار آغلاپ قالديلار،

آليس يرده چكر آهى- نالالار،

كريم، ذكى، عاديل، ايناق بالالار،

مستان گزن سرحوشلاردان حابار بر.

 

آقام محمدبردى، صادق نرچه سى

عاراپ باغ ايچينده بيتن آرچاسى*

آمانمىدير اولى- كيچى، بارچاسى؟

بيله گزن دنگـى- دوشدان حابار بر.

 

آيرا دوْشن سياه زولفى ساچيندا

آرمان قالار أر اوغلىنينگ گؤچونده،

بيز گيدن سونگ «آى قيز» ايلينگ ايچينده

تأزه بولان گنگ ايشلردن حابار بر.

 

انچه يتيم، انچه آتا-انه لى،

كيمدير بولان شاه يانيندا گناه لى

آلقيش اوقان آغزى ديلى ثنالى

ملا- مفتى، درويشلردن حابار بر.

 

فصلى بهار اولسا، سايراشار بلبل

قالام قاشلى، سياه ساچلارى سنبل،

مارال گؤزليم، سؤور ياريم تأزه گل،

گؤزوم گؤرن باشداشلاردان حابار بر.

 

حوجامبردى حان ديير، جانلارين ياقان،

آغلاپ، اجيزلرينگ زارينا باقان،

آهيم چكيپ، گؤزلريندن قان آقان

حاليم سوران دردكش لردن حابار بر.

 

   حوجامبردى حان بو سؤزى تافشيريپ بولوپ اردى. مراد حان اونگا جوغاب بريپ بير بأش كلمه سؤز دييدى:

 

چوخ سالام گتيرديم آى قيز ايليندن

اگلنمه سين، تيزدن گلسين ديديلر.

يامان سؤودا، باشا ايشلر دوشنده،

آغير گنگشــلرده بولسون ديديلر.

 

اولى- كيچى يادينگ ادر ديلينده،

باغ ايچينده بيتن غونچا- گوْلونده،

آغير ايللر آسترابادينگ چؤلينده

ايه سيز قاليپـدير، بيلسين ديديلر.

 

گؤزين آچيپ آوال گؤرن يولداشى،

انچه دنگ- دوشلارى، قالان سيرداشى،

ساغدير بالالارى، قوم- قارداشى،

اشيديپ شاد بولوپ، گوْلسين ديديلر.

 

اودى باردير، دوست بولانينگ شانيندا

چوخ آرمانلار قويوپ گيتدى جانيندا

عرضين ايلأپ بييك شانينگ شانيندا

اؤز ايلىنينگ قيـلجيـن چالسين ديديلر.

 

هركيم دوشسه شوم آجالينگ دستينه،

آلار، باقماز بلندينه- پستينه،

گر تهراندان يؤريسه شوشا اوستونه

آليس يولا گيدمأن، قالسين ديديلر.

 

عـرضين آيديپ قايتسين، ايلين ياد اديپ،

شاه اؤنگونده آبراى اديپ، آد اديپ

آمان گلسين، دوست بولانى شاد اديپ،

دوشمانى دربدر سالسين ديديلر.

 

آى قيز ايللرى بار، پلنگـلى- شيرلى،

ساواش گونى شاهى مردان دستگيرلى،

هر كيم بولسا شاه يانيندا تـقصيرلى،

عـرض اديپ گناه دان يولسون ديديلر.

 

شاه اؤنگونده گزيپ، ذوالفـقار چاليپ،

ايران ولاياتين، يوردونى آليپ

شاه نينگ حيذماتيندان آمان- ساغ گليپ،

آبرايى عألمه دولسون ديديلر.

 

مراد حان ديير، حاق ساقلاسين بلادان،

درويش قول نينگ ديلى قالماز ثنادان.

ديلأپ بييك شاه دان، يولوپ گناه دان،

عـرض اديپ نديرى آلسين ديديلر.

 

  مراد حان بو سؤزى تافشيريپ بولوپ اردى. حوجامبردى حان كؤنگلوگه گتيردى كيم نديرى شاه دان ديله سم، بو بير بيتمز ايشيدير. ايله هم بولسا، تأزه گل- ينگ حاطيراسى اوچين شاهه بير عـرض اده يين. ارته بير گون آمان- ساغ بارساق، نديرينگ انه سىنينگ يانيندا خجالاتلى بولمايلى، « نديرى شاه دان بير ديلگ ادمأگه يارامانسينگ» ديير دييپ، توروپ گيتدى. شانينگ حيذماتينا باريپ باش ايندردى. ارسه شاه حوجامبردى حانا دييدى كيم:

       نه عـرضينگ بار؟

   شول وقت حوجامبردى حان جوغاب بريپ، بير بأش كلمه سؤز دييدى. گؤر باق نأمه دييپدير.

 

عرضيمى- حاليمى ايله رم، كؤنگلومده حوشگأهيم سانگا

التماس ادمأگه گلديم، شوندا دادخواهيم سانگا

كيمه آيدام درديمى، گر يتمه سه آهيم سانگا

دوغـرى گلديم داديمى دييمأگه اى شاهيم سانگا

بر نديرنى عرضيم اول، دولتلى پادشاهيم سانگا.

 

قوللوغينگ ادمأگه گلديم، أهلى اولاديم ساليپ،

چوخ دعاگوى ياغشى درويشلر بيله پاتا آليپ،

گر بويورسانگ حيذماتا هريانا من يؤرتوپ- يليپ،

من بوگون توتدوم يوْزومنى، ايشيگه دوغرى گليپ،

بر نديرنى عرضيم اول، دولتلى پادشاهيم سانگا.

 

من منم، أر اوغلىيام، بير عهدى- پيمان ايله سنگ

هر يره حؤكمينگ يؤره ديپ، عألمه دانگ ايله سنگ،

ايسته رم اؤز ايليمى هر يرده تارحان ايله سنگ،

بآر سؤيون حان، كلى توركمن ايلينه حان ايله سنگ

بر نديرنى عرضيم اول، دولتلى پادشاهيم سانگا.

 

ياد اديپدير « كؤپ دوغا» دييپ ايللريم بيلديم بو گون

ساغليغين ديدى مراد حان، آچيليپ گوْلدوم بو گون

بوينوما بار ايللرىمينگ مينـّه تين آلديم بوگون،

بو سنينگ دؤولتلى ايشيگينگه من گلديم بوگون

بر نديرنى عرضيم اول، دولتلى پادشاهيم سانگا.

 

دوستلاريم پرواز اولوپ، دوشمانلاريم نى سآيمانام،

گر گيدر بولسام باشيم، دوغرى سؤزومدن تآيمانام،

ساغليغينگـى ايسته رم، هيچ دونيأ مالينگ دييمه نم،

بو غريب يرده باشيم ساغ بولسا بير گون قويمانام،

بر نديرنى عرضيم اول، دولتلى پادشاهيم سانگا.

 

ديير حوجامبردى گؤترديم ايليمينگ حايرين- شرين،

واصفينگـى دييمك اوچين شاهيرلارا برديم اورون،

قوچ ييگيت دييلر كه قولدار اوليالاردان بورون

بير ديلگ اتديم بوگون، سيلاپ انه سى حاطيرين،

بر نديرنى عرضيم اول، دولتلى پادشاهيم سانگا.

 

   حوجامبردى حان بو سؤزى تافشيريپ بولوپ اردى. شاه اونگا جوغاب بريپ، بير بأش كلمه سؤز دييدى:

 

ساغليغيمدا بير كوتاه ليق گل اشيت، ادمن سانگا،

گؤرميشم ميداندا چوخ- چوخ برميشم من تن سانگا

سؤزله ييپ اوصاف شرحينگ، وصف اديپ ادمن سانگا

شوشاغا سوْرمك حياليم، ديديم توركمن سانگا،

ساغ بولوپ گلسم، نديرى والله بره رين من سانگا.

 

كؤنگلونگـى غم توتما، من چوخ مرحمت ايله ريم،

سن مانگا جان دوست ديرسن، دوغروسينى سؤيله ريم.

بو باشيم ساغ بولسا، كؤنگلونگ ايسته ديگين من بره م

هيچ سؤزونگ سينماز بو يرده، حاطيرانگ چوخ ايسته رم،

ساغ بولوپ گلسم، نديرى والله بره رين من سانگا.

 

برميشم كلى سؤيون حان حانليغينى من سيزه،

بو قاپـيدا هر سؤزينگنى ايله رم سوْرمه گؤزه،

دردى- حالينگ سؤيله دينگ، چون يتريپ عرضينگ بيزه،

گل، منينگ باشيم اوچين، سن باور ايله بو سؤزه،

ساغ بولوپ گلسم، نديرى والله بره رين من سانگا.

 

من حاقيقات، جان سيريم نى سندن اؤزگأ برمه نم،

بير زامان من بو چمن سه يلينده سن سيز يؤرمه نم.

اول سؤوش گون سندن اؤزگه دن گنگش سورمانام

من نديرنى، بلكى باباحان دان* آيرى گؤرمه نم،

ساغ بولوپ گلسم، نديرى والله بره رين من سانگا.

 

دوشمانا قاهار ايله ييپ، چين دوستوما جان ايله ديم،

باغيش اديپ شاليق حالات لار، من سانگا شان ايله ديم،

يازديريپ يارليق پيغامـلار ايلينگه حان ايله ديم،

تأ گلينچأ من اونى تهرانا تارحان ايله ديم،

ساغ بولوپ گلسم، نديرى والله بره رين من سانگا.

 

ماصلاحات بر ايندى سن، شوندا پاراحات ياتماغين،

آيرا دوْشدوم دييپ يانيپ، اؤزونگـى اودا آتماغين.

بو باشيم ساغ بولسا، سن هيچ غايغى- غوصّـا باتماغين،

شوشا اوستونه سوْره لى، كؤنگلونگـى غم توتماغين،

ساغ بولوپ گلسم، نديرى والله بره رين من سانگا.

 

شاه ديه ر گيتمك ليك اسبابينى تاييار ايله ديم،

گؤر سنى شيرين ديليم بيرله نه گفتار ايله ديم.

بو سؤزوم، گيزلى سيريم يانينگدا أشگأر ايله ديم.

آنت ايچيپ بابام* باشيدان، بارچا اقرار ايله ديم.

ساغ بولوپ گلسم، نديرى والله بره رين من سانگا.

 

   القصه، شاه بو سؤزى تافشيريپ بولوپ اردى. شوشا اوستونه قشون چكيپ سوْردى. بيرنيجه گون يول يؤره ديلر. آرا يولدا حوجامبردى حان نأساغ بولوپ، باشيندان بير آغيريق آلدى. ارسه مراد حانى، هرنه كه يانيندا يؤرگن جان كؤيه ر دنگ دوشلارينى چاغيريپ، اوغلانلارى ايل- گونى يادينا دوشوپ بير بأش كلمه سؤز دييدى:

 

حانى منينگ ايليم- گونوم، اؤولاديم؟

كؤنگلوم ايستأر، پرواز بولونگ داشيمدا.

قارداشلار، بير آغريق آلدى سريمدن،

بيلمن نيچيك ايشلر باردير باشيمدا.

 

ميدان اؤزره غانيم بيله آراشماق،

دوست- يار بيله گزيپ، آليپ- بريشمك،

يوقدور گرك ساغليق بيله گؤريشمك،

بير يامان آحوالى گؤردوم دويشومده.

 

غافيلـدان اوستومه « حوو» دييپ گلديلر،

بير بؤلك ديوانه سريم آلديلار،

آليپ باريپ دار لحده سالديلار.

مونونگ اوچدن بيرى سحر دويشومده.

 

اشدينگ سؤزوم، قاديردانيم، دنگ- دوشلار،

غريب يرده بيله گزن سيرداشلار،

تيسگينيپ اويانديم، يؤردوم قارداشلار.

فلك- ينگ آويسى باردير آشيمدا.

 

ايلدن آيرا دوشوپ، داشدا اگيليپ،

نصيبأميز آليس يولا چكيليپ،

.* اوستوميزه دؤكأليپ،                « اوقاليپ بولماديق يرلر»

فلك بير گون تالانگ سالار قوشومدا.

 

…………………….. فرمانى،

شوم آجالينگ هيچ تاپيلماز درمانى،

………… ايليم- گونوم گؤرمأنى،

اؤلسم گرك، قيريق اوچ بولان ياشيمدا.

 

حوجامبردى حان ديير يتيشمز داديم،

………………. ياقينيم- ياديم،

سؤيه نيم قوچ قارداشيم، مراديم،

سن بولاوار باشيم اوزره لأشيمده.

 

     القصه حوجامبردى حان بو سؤزى تافشيريپ بولوپ اردى. مراد حان اونگا جوغاب بريپ بير بأش كلمه سؤز ايتدى. گؤر باق نأمه دييپدير:

 

جان قارداشيم، اميد اوزمه جانينگدان،

قضا دولماى، آدم اوغلى اؤلمزلر.

كيم بيلر حايسى گون آجال گلرين،

غيبى ايشى، حاقدان اؤزگه بيلمزلر.

 

غريب يرده قويسانگ باغريمدا بآشلار،

سيل دك بولوپ آقار گؤزومدن يآشلار.

آهى- نالالارينگ اديپ قارداشلار،

پرواز اديپ باش اوستونده بولمازلار.

 

شاد ادردينگ ياقينگـى- داشينگـى،

اؤتگه ريپـدينگ، قيلجينگـى-آشينگـى.

آجال ياستيغينا قويسانگ باشينگـى،

آى قيز ايلينگ آليس يردن گلمزلر.

 

اشيدن قولاقلاردا، گؤرن- بيله نده،

آدى قالار قوچ ييگيدينگ اؤلنده،

قضا دولوپ، آجال دوغرى گلنده،

انچه اتسنگ ترخوسينگـى آلمازلار.

 

آرمان قويما « تر- غونچالار سولدى» دييپ،

« ايل- گونونگ، اولادينگ گؤرمه ى قالدى» دييپ،

« بير قوچ ييگيت غريب يرده اؤلدى» دييپ، 

دوست آغلاشار، دوشمان بولان گولمزلر.

 

اؤزينگ گيتسنگ، آدينگ قالار جهاندا،

اشيدن قولاقدا، شيرين زباندا،

اون سكيز مونگ عألم، يرده-آسماندا،

جان بيته نينگ هيچ بيرسى قالمازلار.

 

مراد ديير شانينگا بير سؤز اديلسه،

آغير لأشينگ موندا قويوپ گيديلسه،

واطانينگ بوش قاليپ، يرينگ گأديلسه،

بآر سؤيون حان باريپ گيرسه دولمازلار.

 

   مراد حان بو سؤزى تافشيريپ بولوپ اردى. شاه لشگرينى سوْريپ شوشانينگ ياقينيندا دوشوپ، سنگر قوروپ ياتيپ اردى. حوجامبردى حان ياغشيراق بولوپ، آط اوستونه چيقيپ اردى. بير گون شاه حوجامبردى حانى ايسته دى. ارسه گليپ، سراپرده دن باش اينده ريپ دوردى. شول وقت شاه حوش آمد آيديپ، بير بأش كلمه سؤز دييدى:

 

كردى، گرجى سانسيز آغير قشونا،

سردار ايله ديگيم، حان حوجامبردى،

بار يموت- گؤگلنگ نه قيزيل باشينا

أشگأر ايله ديگيم، حان حوجامبردى.

 

دربدر سال شو اولكأنينگ مردينى،

توتوپ گتير آغزى قانلى قوردونى،

بره يين دييپ آسترابادينگ يوردونى،

اقرار ايله ديگيم، حان حوجامبردى.

 

اويناپ اوتغون فلك بيله نرديمى،

آيئر باشدان توزانيمى، گرديمى.

سؤيله شيپ خلوتده گيزلى درديمى،

اظهار ايله ديگيم، حان حوجامبردى.

 

آقا ايلأپ خوراسانينگ ايلينه،

آستراباد، گورگه نينگ دآشغين سيلينه،

يزد، كرمانينگ گؤكجك اينچه بيلينه،

ديدار ايله ديگيم، حان حوجامبردى.

 

ايسته ديم حيذماتا، گلدينگ سالاما،

ملحم اتدينگ سينامداقى ياراما،

شاليق حالات، يوز تومن ليك انعاما

دوچار ايله ديگيم، حان حوجامبردى.

 

ياغشى چاغ اولدونگمى، گليپ يانيما،

باش اتميشم، آقا، بگه، حانيما،

سؤوش گون ميداندا دردلى جانيما،

دركار ايله ديگيم، حان حوجامبردى.

 

شاه ديه ر جزالار الى بيلأنى،

ساقلارام باشىمينگ تلى* بيلأنى،

اشيت گؤزل شانينگ ديلى بيلأنى،

گفتار ايله ديگيم، حان حوجامبردى.

 

   شاه بو سؤزونى تافشيريپ بولوپ اردى. حوجامبردى حان اونگا جوغاب بريپ بير بأش كلمه سؤز آيتدى. گؤر باق نأمه دييپدير:

 

ايسته دينگ حيذماتا، گلديم يانينگا،

قولاق توتغون عرضى- حالا، پادشاهيم.

انچه گوندير آلميش سريمدن بير آغريق،

اليب قاتديم دؤنميش دالا، پادشاهيم.

 

بير چأره ايله گين، يتيش داديما،

فلك تالانگ سالدى كؤنگول شاديما.

هر زامان دوْشنده ايليم ياديما،

دؤندى گؤزده ياشيم سيله، پادشاهيم.

 

بنده اجيز، هرنه جبره قايئلـدير،

جلاد آجال گلسه جانا مأصيل دير*،

آى قيز ايليم آليس يرده قاليـپدير،

بير نامه گؤندرگين، ايله پادشاهيم.

 

كيمسه باقى قالماز، بو دونيأ يالان،

يليپ- يورتوپ يوقدور موندان پاچ آلان،

آليس دوْشوپ، ايل- گونوندن آيريلان،

غريب يرده چكر نالا، پادشاهيم.

 

آيرا دوشدوم، شاهيم، حايئر- شريمدن،

سرمست گزن انچه اسريك نريمدن،

غافلـليقدا گليپ توتدى سريمدن،

سالدى قهبه فلك آلا* پادشاهيم.

 

چرخى فلك بيزه يامان سآنيپـدير،

فلك لر اؤوريليپ دؤوير دؤنوپدير،

آلغيرينگ نأچاغىدير، بوگون قونوپدير،

سووسار سونا، اؤردك كؤله، پادشاهيم.

 

حوجامبردى حان ديير باشيم ساغ بولسا،

گؤريپ سنى غمگين كؤنگلوم آچيلسا،

بير دم قايرا قويماز، شوم آجال گلسه،

باقماق اولماز ساغدان، سولا، پادشاهيم.

 

   حوجامبردى حان بو سؤزى تافشيريپ بولوپ اردى. ارسه شاه بيلن حوجامبردى حان ايكيسى ماصلاحات اديپ، شوشانينگ بير آغير محله سى بار اردى. اونگا بير «الله داد» اديپ، آلماق حيالى بيلن آط اوستونه چيقديلار. شاه حوجامبردى حانينگ ياغشيراق بولوپ، آط اوستونه چيقانينى گؤريپ، حوشوقت بولوپ، بير بأش كلمه سؤز دييدى. حوجامبردى حان اونگا قارشيليق بريپ، ايكيسى آيديشديلار:

 

شاه:

مبارك بولسون بوگون آطا چيقديغينگ،

ياغشى چاغ اولوپ، سن، حان حوجامبردى.

والله قوتوليپ سن، حوشوم گلر،

ياغشى چاغ اولوپ سن، حان حوجامبردى.

 

حوجامبردى:

شكر الله، چيقديم بدو بيلينه،

قوللوق بتيرمأگه، دؤولتلى شاهيم.

« خسرن من الله»* دييپ قايرات ايله ديم،

حيذمات بتيرمأگه، دؤولتلى شاهيم.

 

شاه:

قويمانام ديليمدن، واصفينگـى سؤيلأرين،

آط- ياراغينگ، صآپ قيزيلدان شايلارين،

الله قويسا، چوخ مرحمت ايلأرين،

ياغشى چاغ اولوپ سن، حان حوجامبردى.

 

حوجامبردى:

چيقدى دوستى، همتى بولسا شانىنينگ،

قايتماز ساغليغى بولسا جانىنينگ،

آليپ محله سين شوشا حانىنينگ،

اوغلان گتيرمأگه، دؤولتلى شاهيم.

 

شاه:

حوش گليپ سن دوست كؤنگلونه يتمأگه،

باش بولوپ شو قالا، آليپ گيتمأگه،

شوگون دؤولتيمده قوللوق اتمأگه،

ياغشى چاغ اولوپ سن، حان حوجامبردى.

 

حوجامبردى:

توكل ايلأرين حايئردان- شردن،

اگرى كؤچه لرده، دآر گؤذرلردن،

گلديم آغير قولى، وهيم لى، يردن،

بآرين اؤتورمأگه، دؤولتلى شاهيم.

 

شاه:

گليپ چيقدينگ بوگون سؤوش لباسين،

قصد اديپ آلماغا دوشمان قالاسين،

بير تانگريم ساوميشـدير هرنه بلاسين،

ياغشى چاغ اولوپ سن، حان حوجامبردى.

 

حوجامبردى:

گتيرديم گؤر بوگون توركمن بگلرين،

آط- ياراغين شايلان، بار بزه گلرين،

سردارلارين، باتيرلارين، بگلرين،

سآندان گچيرمأگه، دؤولتلى شاهيم.

 

شاه:

من سنى دؤولتيم يآرى بيلميشم،

چوخ ولايات سنينگ بيله آلميشام،

بوگون آطا چيقدينگ، حوشوقت بولموشام،

ياغشى چاغ اولوپ سن، حان حوجامبردى.

 

حوجامبردى:

چاغ بولوپ قوللوغينگا يتيشديم سنينگ،

بآرچا آزارى بار جان بيله تنينگ،

گلميشم سؤوش گون دردلى يوره گمينگ،

اودون اؤچورمأگه، دؤولتلى شاهيم.

 

شاه:

گلمه سين فال- ينگدا « شين» بيله « جيم» لر*

شاليق حالاتـلار گـىگين، هم زرلى سيملر،

گتيرين اوستونگه جراح حكيمـلر،

قورقما، چاغ اولار سن، حان حوجامبردى.

 

حوجامبردى:

قوللوقدا يؤرميشم، يولوم اؤتگه ريپ،

سؤزوم سند بولوپ، ايشيم بيتگه ريپ،

گلميشم شو درديم، عرضيم يتگه ريپ،

سؤزوم دوْشورمأگه، دؤولتلى شاهيم.

 

شاه:

بيز شوندان تهرانا آمان- ساغ بارساق،

شاه ديه ر شوشانى آليپ قايتساق،

جراح- طبيب لره دردينگـى آيتساق،

قورقما، چاغ اولار سن، حان حوجامبردى.

 

حوجامبردى:

حوجامبردى حان ديير، جولان چكديريپ،

كؤنگلومده دوستلوغينگ توخمين اكديريپ،

قوللوغينگا گليپـديم، دونوم تيكديريپ،

نانيم بيشيرمأگه، دؤولتلى شاهيم.

 

   القصه بو سؤزدن سونگ حوجامبردى حان نأچاغ هم بولسا، شاه بيله يؤريپ قشونا سرانجام بريپ، شوشانينگ محله سينى آليپ، شوشانينگ حانىنينگ اوغلونى آليپ، حوجامبردى حانا آغير سرپايلار ساليپ، كؤپ انعاملار مرحمت اديپ، شوشانى اؤزينه رأى اديپ، گؤچوپ چؤل موغان يوردونا دوْشديلر. ارسه حوجامبردى حانينگ دردى گويچله نيپ، آجال ياستيغينا باش قويدى. قارداشى مراد حان باشىنينگ اوستونده پرواز بولوپ گزدى. گونبه- گوندن حانينگ دردى آرتيپ اجيزلدى. شول وقت مراد حان آقاسىنينگ باش اوستونده اوتوريپ، بير بأش كلمه سؤز دييدى. گؤر باق نأمه دييـپدير:

 

مراد حان:

جان آقام، ايل- گونسوز غريب يرلرده،

نه حالينگ بار، نه ياتيرسن انگره نيپ؟

نه ياويز ايشلرى سالدينگ باشيما،

نه حالينگ بار، نه ياتيرسن انگره نيپ؟

 

حوجامبردى:

جان قارداشيم، منينگ گوچلندى درديم،

گرك حاقدان بولسا گركـدير.

آوال باشدا دييديم، بير دوْيش گؤرميشم،

واقتيم يتيپ، پيمان دولسا گرك.

 

مراد حان:

سن بولماسانگ، كيمسه يتر داديما،

بئيله تالانگ سالما، كؤنگول شاديما.

يامان- ياويز قورقى سالدينگ ياديما،

نه حالينگ بار، نه ياتيرسن انگره نيپ؟

 

حوجامبردى حان:

انچه گزديم دوشمانلاردان قان آليپ،

آغير اوردا سردار بولوپ، سآن آليپ،

جلاد گليپ، عزيز تندن جان آليپ،

يامان سؤودا باشا گلسه گركـدير.

 

مراد حان:

ايله گرك واقتينگ، نووچا ياشينگدا،

من بيلمنم، نه ايش باردير باشينگدا.

بالالارينگ پرواز بولمان داشينگدا،

نه حالينگ بار، نه ياتيرسن انگره نيپ؟

 

حوجامبردى حان:

فلك تالانگ سالدى كؤنگول چاغيما،

دووگون اوردى سينامداقى دآغيما،

نووچا بيتن تر غونچالى باغيما،

بادى حازان اؤسوپ، چالسا گركـدير.

 

مراد حان:

دايا تأصيب، قـدير بيلن آش قالار،

ايلينگ- گونونگ قارداشلارينگ داش قالار،

يرينگ گأديك بولوپ، واطان بوش قالار،

نه حالينگ بار، نه ياتيرسن انگره نيپ؟

 

حوجامبردى حان:

گرك قاحبا فلك دؤكر قانيمى،

توْكه ديـپدير ايرسغاليمى، نانيمى،

شوگون عزيز تندن شيرين جانيمى،

عزرايئل پريشته آلسا گركدير.

 

مراد حان:

اميديم بار شو چيقماديق جانينگدان،

خيرات اديپ، آجا برن نيانيمدان،

پرواز بولوپ، من آيئريلمان يانينگدان،

نه حالينگ بار، نه ياتيرسن انگره نيپ؟

 

حوجامبردى حان:

حانى منينگ دنگ- دوشلاريم، سيرداشيم،

اوغلوم- قيزيم، تر محبوبيم، قارداشيم،

توپراق چكيپ، غريب يرده شو باشيم،

ايلدن آليس دوشوپ، قالسا گركدير.

 

مراد حان:

گؤتأرين لأشينگـى، قويمان شو يرده،

الته رين، جايلارين اولى گـذرده،

آرقاداغيم، باتير، بللى سركرده،

‎نه حالينگ بار، نه ياتيرسن انگره نيپ؟

 

حوجامبردى حان:

گوْرلأپ گليپ، سريم باسدى بير دومان،

يوْره ك سارسيپ، عقـل بولدى پريشان،

پرواز بولان قوچ قارداشيم مراد حان،

آغلاپ قالدينگ، آقانگ اؤلسه گرگكدير.

 

مراد حان:

آجال ياسديغينا قويدونگ باشينگـى،

كيم يؤره در كسبينگ، قليچ، آشينگـى؟

مراد حان ديير گؤرمأن دنگـى- دوشونگـى

نه حالينگ بار، نه ياتيرسن انگره نيپ؟

 

حوجامبردى حان:

حوجامبردى حان ديير داشدان آغلاديپ،

اشيدنلرينگ جگر- باغرين دآغلاديپ،

شانيميزا زارينجى سؤز باغلاديپ،

تر غنچه گوللريم سولسا گركدير.

 

   القصه، بو سوزلر تمام بولاندان سونگ، شاه بيرنأچه جراح حكيم لرى گتريپ:

       « حوجامبردى حانا دأرى- درمان برسينلر. كؤنگلى ايسته گن طغاملارى تاييار اديپ برسينلر، ال-آياغين آوقالاپ، يورغان- دوشك، ياسديقلارين تأميزلأپ، حيذماتيندا بولسونلار» دييپ، شاه حكيملره بأش كلمه سؤز ايتدى. گؤرباق نأمه دييپدير:

 

گتيرميشم حوجامبردى حان اوچين

سيز اونونگ دردينى بيلينگ، حكيملر.

ياتيپدير انگره نيپ، چوخدور آزارى،

تيز بولوپ، علاجين قيلينگ حكيملر.

 

سايلانگ يوره گيندن دردينگ برچى* دير،

باتيريمـدير، سرداريمدير، أرچى* دير.

دؤولتيم، ديره گيم، قالام بورچى دير،

يئقيلماسين، قايئم سالينگ حكيملر.

 

ياغشى حيذمات ادينگ، حاليندان سوراپ،

معجونلار، كؤك اديپ، دوالار بريپ،

سونگرا حوجامبردى حانى قوتاريپ،

مندن حالات- سرپاى آلينگ حكيملر.

 

باشيمدا تأجيم دير، گؤكوم قــُورغانيم

اوستونده پرواز دير جان بيله تنيم.

باشسيز بولوپ قالدى اغير قشونيم،

يئغين سرداريم دير، بيلينگ حكيملر.

 

حيذمات ادينگ قوچ ييگيدينگ مردينه،

قويمانگ فلك توزانينا، گردينه.

علاج اديپ يوره گـىنينگ دردينه

باشينا دوالار چالينگ حكيملر.

 

دوست آغلاديپ، دوشمان كؤنگلون آق ايلأپ،

قاحبا فلك دوگون اوردى، دآغ ايلأپ،

حوجامبردى حانى ياغشى چاغ ايلأپ،

چوخ ياغشى بيزه بولونگ حكيملر.

شاه ديير اولى عألمـلره پاچ اديپ،

هر بير سؤزونگ باشيميزا تأج اديپ،

دأرى- دوا بريپ، بير علاج اديپ،

تيز قوتارينگ، يوغسا اؤلونگ حكيملر.

 

   القصه، شاه بو سؤزى تافشيريپ بولدى. ارسه حكيملر حوجامبردى حانا دأرى- دوا بريپ، انچه جفا چكديلر. هيچ بير پيدا بولمادى. دردى گون- گوندن گويچلندى. لقمان حكيم اؤلومـگه بير چأره تاپمادى. بو بيچأره لر نيچيك تاپسينلار؟

مراد حان، بايرامبردى، نوباتـگلدى، باغشى، آماندوردى بيرنأچه دوست- يارلارى آغلاشيپ، حوجامبردى حانينگ يانيندا اوتورديلار. شول وقت حوجامبردى حان بولارا بير بأش كلمه سؤز دييدى:

 

قضا دولدى، شو يالانچى جهاندان،

گيدر بولدوم، قارداشلاريم حوش قالينگ.

آيريلمادى باشيم- گؤزوم دوشماندان،

محبتلى سيرداشلاريم، حوش قالينگ.

 

اشيت سؤزوم قوچ قارداشيم مراد حان،

درد گويچله نيپ، اجيزلدى شيرين جان.

زار آغلاشيپ، چشم نگيزدن آقيپ قان،

حاليم سوران دردكشـلريم، حوش قالينگ.

 

بايرامبردى، نوباتگـلدى سيز آغلاشيپ،

زار قالارميز، غاريب يرده بيز آغلاپ.

باغشى قارداش آماندوردى بوز آغلاپ،

قاديردانيم، دنگ- دوشلاريم حوش قالينگ.

 

دوغا يازينگ، ايل- گونومه قاراما،

آقا- بگه، كدخداما، تؤرأمه*

قاحبا فلك دووز باغلادى ياراما،

ايوْن* چيقان يولداشلاريم حوش قالينگ.

 

همراه بولوبان، آليس يولدان گليشن،

حاليم سوراپ، شو درديمدان بيليشن،

ساغليغيمدا حوشواقت بولوپ گولوشن،

مستان گزن سرحوشلاريم حوش قالينگ.

سؤوش گونى همدست بولوپ تآيلاشان،

گه پـيم توتوپ، كونگلوم ايچره جايلاشان،

غاريب يرده باش اوستومده آغلاشان

باغير بآشيم، قآن يآشلاريم حوش قالينگ.

 

حوجامبردى حان ديير دونيأ يالاندير،

يالانچىنينگ اؤتـرديگين بيلنـدير.

قضا يتيپ، آجال دوغرى گلندير.

لأش گؤتـرن دوشداشلاريم حوش قالينگ.

 

   حوجامبردى حان بو سؤزى تافشيريپ بولوپ اردى. حانينگ يگنى دوردى پولاد هم نأچاغ اردى. اونونگ اؤلن حابارينى حانا آيتديلار. ارسه يگه نينگ شانينا بير بأش كلمه سؤز دييدى. گؤرباق نأمه دييپدير:

 

يگه نيم، اؤز درديم باشدا گويچلىدير،

قودراتيم يوق، بارسام يانينگا سنينگ

بلاغا صبر اتديم، قضاغا راضى،

حايفيم گلرشيرين جانينگا سنينگ.

 

خزان اوروپ، نووچاليقدا سولدوغينگ،

نصيب چكيپ، آليس اولكأ گلديگينگ.

باغريم كسدى، غاريب يرده اؤلدوگينگ

بير دستان بآغلايئن شانينگا سنينگ.

 

اجم اوغـول دؤندى قالدى دآغيندا،

خزان چالدى، گل قالمادى باغيندا.

ترغنچه آچيلان نووچا چاغيندا،

قالدى قاحبا فلك قانينگا سنينگ.

 

گيدسك گرك شيرين جاندان آيريليپ،

زأهـرأم گيديپ، آغير يوره ك يآريليپ،

جان تافشيريپ، اؤلىلره غآريليپ،

بيزده بير گون گيريپ سانينگا سنينگ.

 

آجال شيرين جانى آلسا دره ك سيز،

گؤوره خالى قالار، غوغا كلك سيز.

چأره تاپمان سنينگ ياقا-اته ك سيز

فلك يئنگسيز بيچن دونونگا سنينگ.

 

قضا گلسه حاقدان راضى اولاريس

درد گويچلىدير يگن، بىشك اؤله ريس.

گرك بيزده بيردم دوچار بولاريس،

فلك آوى قاتان نانينگا سنينگ.

 

حوجامبردى حان ديير، دردينگ آستينا،

ياقام برديم شو آجالينگ دستينه،

دوچار بولدوق سنينگ يآسينگ اوستونه،

ايشلر آغير دوشدى دايئنگا سنينگ.

 

   القصه، حوجامبردى حان بو سؤزى تافشيريپ بولوپ اردى. دردى گويچله نيپ، كؤپ الجاس* دوشدى. شاهـه حابار يئتدى كيم حكيملر حوجامبردى حانا انچه دأرى- درمان ادرلر اما پئيداسى يوق ديديلر. ارسه غاضابا چيقيپ، حكيملرى استه دى. بو بيچأره لر قضاغا نيچيك تدبير ادسينلر. شانينگ حيذماتينا باريپ، باش ايندرديلر. ارسه شاه حكيملره سياست سوريپ* بير بأش كلمه سؤز دييدى. حكيملر هم غارشيليق بريپ، ايكيسى گؤرباق نأمه دييپدير:

 

شاه:

ديينگ زن.* سؤزينگ دوغروسين،   « پارسچا كأيئش سؤز»

نييه چاغ اولمادى، حان حوجامبردى؟

كسه رم باشينگيز آمان برمه نم،

نييه چاغ اولمادى، حان حوجامبردى؟

 

حكيم:

چوخ دأرى- دوالار حانا ايله ديك،

قوربانينگ اولايئم، گؤزل پادشاهيم.

بيلمه ديم نيجه اولدى، شفا اولمادى،

قوربانينگ اولايئم، گؤزل پادشاهيم.

 

شاه:

دمير غالام، سؤوش گونى سوراغليم،

آستى عاراپ آتليم، قيزيل ياراغليم،

يئغئن سركرده سى، باتير گؤروغليم،

نييه چاغ اولمادى، حان حوجامبردى؟

 

حكيم:

باشينگ ساغ ايله سين يارادان حآليق،

قوتولار، حاق اؤزى برسه شفاليق.

حانا ايله مديك بيز كوتاهليق،

قوربانينگ اولايئن، گؤزل پادشاهيم.

 

شاه:

ظلم ساليپ، جفا توخمون اكديرين،

قيزيل قانى فراشـلارا* دؤكديرين،

والله التيپ سيزى داره چكديرين،

نييه چاغ اولمادى، حان حوجامبردى؟

 

حكيم:

والله شاهيم اشيت دوغرى حابارين،

آليپدير آزارى، صبر- قرارينگ،

بيز حانا ايله ديك دوالار بآرين

قوربانينگ اولايئن گؤزل پادشاهيم.

 

شاه:

جراح بولوپ، حيذماتيندا بولارسيز

البت، حانينگ آزاريندان بيلرسيز

گرچه گين* سؤزله گين، يوغسا اؤلرسيز،

نييه چاغ اولمادى، حان حوجامبردى؟

 

حكيم:

حدايئنگ دؤره دن اوچ مونگ دردى بار،

بير مونگـىنينگ آدلارى دأريسى تاييار،

ايكى مونگونه جراح- حكيمـلر ناچار،

قوربانينگ اولايئم، گؤزل پادشاهيم.

 

شاه:

خلاف يوقدور دوغرى سؤيله رم،

آغير بورتونگيزى* غايريپ شايلارام

قوتارسانگيز چوخ مرحمت ايله رم،

نييه چاغ اولمادى، حان حوجامبردى؟

 

حكيم:

آليپدير دردى چوخ كؤنگول چاغليغين

قاراباغلار بوستانلارين، باغلارين،

بيز ايستأريس سنينگ باشينگ ساغليغين،

قوربانينگ اولايئم، گؤزل پادشاهيم.

 

شاه:

رقم يازيپ، بيزدن حانليق آلاندير،

آيرا دوشوپ، آليس يولدان گلندير.

بالالارىنينگ گؤزى يولدا قالاندير،

نييه چاغ اولمادى، حان حوجامبردى؟

 

حكيم:

ياقاسيندان جلاد آجال توتوماسا،

رذيق توكه نيپ، اوزين عمرى اؤتمسه،

بالالارين گؤره ر، قضا يتمسه،

قوربانينگ اولايئن گؤزل پادشاهيم.

 

شاه:

شاه ديه ر قوتولسين، ديدار گؤره يين،

بأش گون بيله گزيپ، دؤران سوره يين

صارپ اديپ حازينام بآرين بره يين،

نييه چاغ اولمادى، حان حوجامبردى؟

 

حكيم:

حكيم آيدار، منم بير اجيز بنده،

حانينگ دستانلارين يازديم هر گونده،

اؤلدور، آزاد ايله، اختيار سنده

قوربانينگ اولايئن گؤزل پادشاهيم.

 

   القصه، بو سؤزدن سونگ شاه بير محرم قولونا بويوردى كيم: «حوجامبردى حانينگ حيذماتينا باريپ گؤر بو آروادى. حكيملر نيچيك دأرى- دوا ادرلر، كيم حوجامبردى حان چاغ اولمادى»- دييدى. ارسه اول قول باش اينده ريپ، حوجامبردى حانينگ حيذماتينا باريپ بير وليك اتدى. قضاغا نه چأره اولسون. هيچ بيرىنينگ دواسى تأثير اتمه دى. گون- گوندن دردى گويچله نيپ، الجاس دوشوپ، اؤلوم حالينا يتيشدى. يئنه يانينداقى قارينداشلارى بيله مراد حان آغلاشيپ، باش اوجوندا اوتورديلار. ارسه حوجامبردى حان جانيندان اوميدى آزاليپ، ايل- گونى، قوم- خويشين، اوغلانلارين، آقا-اينىلرينى زارلاپ بير بأش كلمه سؤز ديدى. گؤرباق نأمه دييپدير:

سالام يازيپ ايل- گونومه، اوباما،

غاريپ يرده بيزى قالدى ديه سيز.

گؤزوم دوْشمأن مال- باشيما، قاراما

غاريپ يرده بيزى قالدى ديه سيز.

 

حوشلاشيپ، دؤرت دگره- داشين قارمان

آى قيز ايلى گليپ، حالين سورامان،

عاراپ آطا آيريم* بيلن يارامان

غاريپ يرده بيزى قالدى ديه سيز.

 

آليس يرده، يتمن آرا داش بولوپ،

الجاس دوشوپ، گويچلى درده دوش بولوپ،

قفس ايچره گؤزى باغلى قوش بولوپ،

غاريپ يرده بيزى قالدى ديه سيز.

 

آمان بولوپ اؤز يوردونا بارمانى

اوغلان- قيزا وصيتين برمأنى،

بالالارين، سؤوه ر يارين گؤرمأنى

غاريپ يرده بيزى قالدى ديه سيز.

آغلاسينلار اوغلان-اوشاق يتيمـلر

يؤريـپدير جگرده، باغيردا سيملر

چأره سينى تاپمان جراح- حكيملر

غاريپ يرده بيزى قالدى ديه سيز.

 

غانليم قاحبا فلك ايشين گؤذرلأپ

ايه سيز قالدى ديينگ، بدوولر آرلاپ

قوم- قارداش، آى قيز ايللرين زارلاپ

غاريپ يرده بيزى قالدى ديه سيز.

 

حوجامبردى حان ديير آمان بارسانگيز،

بيلر شاه بنده دن، واصفيم سورسانگيز.

بالالاريم، كريم حانى گؤرسه نگيز

غاريپ يرده بيزى قالدى ديه سيز.

 

   حوجامبردى حان بو سؤزى تافشيريپ بولوپ اردى. مراد حانينگ ايچينه حاوپ دوشوپ، زار- زار آغلاپ بير بأش كلمه سؤز دييدى. گؤرباق نأمه دييپدير:

 

مراد حان:

جان قارداش كؤنگلومه بير حاويل سالدينگ،

بير عالاچ بولمازمى دردينگه سنينگ؟

بئيله آغير ايشلر سالما باشيما،

بير عالاچ بولمازمى دردينگه سنينگ؟

 

حوجامبردى حان:

فلك اوستوميزدن يولون سالاندير،

هيچ عالاچ تاپيلماز درديمه منينگ

قضا دولوپ، آجال دوغرى گلندير،

هيچ عالاچ تاپيلماز درديمه منينگ.

 

مراد حان:

غريب يرده قان آغلاسام، آغيرسام،

هر سحر «الله» دييسم چاغيرسام،

يوْز اؤورسم ياقام توتوپ باغيرسام،

بير علاج بولمازمى دردينگه سنينگ؟

 

حوجامبردى حان:

مردانا بول، دؤرت يانلارا يايناما

دولوپ- داشيپ، قازان ايچره قايناما

جان قارداشيم شيرين جانينگ قيناما

هيچ علاج تاپيلماز درديمه منينگ.

 

مراد حان:

ايه ن كؤپدور ياقينيندان- داشيندان

ساغليغينگدا دؤكن نان و آشينگدان،

منده برسم تاصصاديقلار* باشينگدان،

بير علاج بولمازمى دردينگه سنينگ؟

 

حوجامبردى حان:

بارچا گلن آجال جامين ايچندير

پيغمبرلر، چاريارلار گچندير،

قهبه فلك يئنگسيز دونوم بيچندير،

هيچ علاج تاپيلماز درديمه منينگ.

 

مراد حان:

دمير قالام، باش قورغانيم، باركشيم*

ساليپ گيتمه يالنگيز قويوپ بو باشيم،

آرا يولدا حاسسا بولان قارداشيم،

بير علاج بولمازمى دردينگه سنينگ؟

 

حوجامبردى حان:

آجال آيئر ايكى دوستونگ آراسين

دوغرى گلسه، آلماز برن پاراسين

تاپيپ بولماز شوم اؤلومينگ چأره سين

هيچ علاج تاپيلماز درديمه منينگ.

 

مراد حان:

آيرا دوشسنگ ادر ايشينگ بيلمه نم

يالنگيز قويسانگ من آغلاريم، گولمه نم

سالان آغير يوكونگ چكه بيلمه نم

بير علاج بولمازمى دردينگه سنينگ؟

 

حوجامبردى حان:

زارليق چكر ايل- گونوندن آزاشان،

مرد گركـدير آغير ايشه اوغراشان،

مردانا بول، قارداش، بيلينگ برك قوشان،

هيچ علاج تاپيلماز درديمه منينگ.

 

مراد حان:

آط- ياراغينگ اسبابلارينگ دوْز اتسم،

شايئم توتوپ، يول ياراغين كؤك اتسم،

شاه دان روغصات ديلأپ، آليپ قايتسام،

بير علاج بولمازمى دردينگه سنينگ؟

 

حوجامبردى حان:

آراليقدا داشغين چاىدير، بولاق دير،

آجال تارى بوينوميزدا دوزاق دير،

آشابيلمن قارداش يوللار اوزاق دير

هيچ علاج تاپيلماز درديمه منينگ.

 

مراد حان:

مراد حان ديير ياويز ايشه اولاشدوم

حاسرات چكديم، يانديم- بيشديم، توتاشديم

قانليم فلك جفاسينا ساتاشديم،

بير علاج بولمازمى دردينگه سنينگ؟

 

حوجامبردى حان ديير، جگر داغلادينگ

دستان اديپ زارينجى سؤز باغلادينگ،

ماتم توتوپ دوست بولانيم آغلادينگ،

هيچ علاج تاپيلماز درديمه منينگ.

 

   حوجامبردى حان بيلن مراد حان ايكيسى شو سؤزى تافشيريپ بولاندان سونگ، جانالى آتاباى بيله جانالى دويه جى «حوجامبردى حانينگ حالينى سوراپ اؤته يلى» دييپ، اؤز ايلينه قايتماقچى بولوپ گلديلر. ارسه گؤردولر حوجامبردى حان حال اوستونده ياتير. بولارا قاراپ بير بأش كلمه سؤز آيتدى.

غـزل حوجامبردى:

 

خبر التينگ ايل- گونومه، ياريما،

آليس يولدا گؤرمأن اؤتمه لى بولدوم.

آذيق آليپ، يوزوم توتوپ چؤللرده،

بو منزيلدن گؤچوپ گيتملى بولدوم.

 

اشيت محمدبردى آقام آغلاسين،

عاراپ صادق، جگر- باغرين دآغلاسين.

سوْيشه، توقار باشا قارا باغلاسين

حاقينگ امرين شوندا توتمالى بولدوم.

 

تهران بارسانگ آبادانا، نديره،

يتيشمه ديم عـرضى- حاليم اده ره،

باشيم قويوپ، باقى اوبا گيده ره،

ال-آياق اوزاديپ ياتمالى بولدوم.

 

حابار برينگ كريم حانى گؤرسه نگيز،

ذكى، عاديل، ايناق، صالح بارسانگيز،

سويشه، توقاريما حابار برسه نگيز،

گؤرمأن گؤزلريندن ييتمه لى بولدوم.

 

محمدقـلى، ولى گؤرسنگ بيله جه،

سيدنظر، ظاهير باقريم، قاراجا

بابا، اول شيخ على گؤزده گؤره جه،

حابار برينگ عمره بيتمـلى بولدوم.

 

ديينگ يتيشسين آنناقوربان داديما،

آنناقـلى حاجى، داود باباما

ديينگ دسته گل، باغتى- ايكى بالاما،

آجال شربتـيندن دادمالى بولدوم.

 

آمان محمد، يول گلدينى گؤرسه نگيز

عؤض محمد، آننا خبر برسه نگيز،

ديينگ فتح على، ياغشى گلدأ بارسانگيز،

شيرين جانى باده ساتمالى بولدوم.

 

گؤزل، بىبى، منگلى، باغتى بيلن لر

گنگ ليك، اوغول بيكه اصول گلين لر

اشيتـسينلر جگر- باغريم ديين لر

دؤنوپ باقى جايا يتمه لى بولدوم.

 

بيكه ليگه، اوغول دؤندأ، اوغول جان،

گؤركلى، جمال، اول سوناگل، آيناجان،

حابار برينگ دييدى، حوجامبردى حان،

تنيم قارا يره قاتمالى بولدوم.

  

  حوجامبردى حان بو سؤزى تافشيريپ بولوپ اردى. ارسه اونگا حاقدان گلن قضا اردى. جان آجيغى گليپ، گؤزلرى آلاريپ، رنگكى ساراليپ، ديرناغى گؤگه ريپ، جان قارقارا گلدى. مراد حان آقاسىنينگ قولوندان توتوپ، سيقلاپ بير بأش كلمه سؤز دييدى. حوجامبردى حان اونگا قارشيليق بريپ، ايكيسى گؤرباق نأمه دييديلر:

 

مراد حان:

آرقاداغيم، سن بوگون سالدينگ باشيمغا ابترا*

گؤزلريم قان آغلايئپ، سيناما سالدينگ يوز يارا.

جانا اوردى شوم فلك بير لحظه باقماز حاصيرا

تنده جانينگ بارليغيندان، اؤرته نيين بير پارا

واخ، بوگون حان قارداشيم جانينگ گليپدير قارقارا.

 

حوجامبردى حان:

بو ديليمده چوخ دوغالار، سن يتيرگين ايللره،

تر آچيلان نوبهاريم، تأزه غنچه گلـلره.

گؤر، دومان چؤكدى گؤزومه، مهره* اوردى ديللره،

شوم آجال توتدى ياقامدان، چنگگه اوردى بيللره،

قارداشيم، ياغتى جهان بولدى گؤزومه قاپ- قارا.

 

مراد حان:

بو فلك- ينگ گرديشيندن ياندى جانيم نئيله يين،

تيتره شيپ، گؤر، بولدى لرزان استخوانيم نئيله يين.

آغلاى-آغلاى گؤزلريمدن آقدى قانيم نئيله يين،

هيچ بير چأرأم يتيشمز، بللى حانيم نئيله يين،

واخ، بوگون حان قارداشيم جانينگ گليپدير قارقارا.

 

حوجامبردى حان:

گلدى، گؤر جان آجيغى، ساراردى سولدى يوزليم،

توتماز بولدى قوللاريم، هم گؤرمز بولدى گؤزلريم.

تنده قوات قالمادى، هيچ توتا بيلمأن اؤزلريم،

قارداشيم، ياغتى جهان بولدى گؤزومه قاپ- قارا.

 

مراد حان:

شوم فلك بو دردلى باغريم باشينا اوردى دوگون،

غافل اول، بيلمز كريم حان، آتاسىنينگ اؤلدوگين،

سن ساليپ گيتسنگ باشيمنى قايدا قويار من بوگون؟

ايللريم بيلمز، باشيما بئيله ايشلر گلديگين.

واخ، بوگون حان قارداشيم جانينگ گليپدير قارقارا.

 

حوجامبردى حان:

يتمه ديم اؤز يوردوما، اؤز مسكن يمه بارماديم،

أهلى اولاديم گؤروپ، بير عرضى- حالين سورماديم

دگره داشيمدا اوتورديپ، بير نصيحت برمه ديم،

اول سؤه ر محبوبلاريم، هم بالالاريم گؤرمه ديم،

قارداشيم، ياغتى جهان بولدى گؤزومه قاپ- قارا.

 

مراد حان:

چون باريپ جانالىدان حاسسا حابارينگ آلسالار،

بو ايشه غمگين بولوپ، حاقدان ديلگ لر قيلسالار،

پايلاشار دردينگـينى يانيندا بارى بولسالار،

ال-آياغينگـنى اوزاديپ، قوم- خويشينگ گلسه لر،

واخ، بوگون حان قارداشيم جانينگ گليپدير قارقارا.

 

حوجامبردى حان:

گؤر، بوگون گيتسه گركدير جان بو تندن آيريليپ،

لأشيميز قالسا گركدير، توپراق ايچره قاريليپ،

جسميمى قوچسا گركدير بو قارا ير ياريليپ

گؤزلريم بولموش قارانگقى، باشلاريم كؤپ اؤوريليپ،

قارداشيم، ياغتى جهان بولدى گؤزومه قاپ- قارا.

 

مراد حان:

بو يالانچيدان گيدر سن، ديير مراد حان، قارداشيم،

سن يالانگ قويوپ گيدر سن، بو غريب يالنگيز باشيم،

واخ، منينگ يوقدور بو يرده قو- خويشيم، سيرداشيم،

آرقاداغيم، قورغانيمدينگ، بللى باتير يولداشيم،

واخ، بوگون حان قارداشيم جانينگ گليپدير قارقارا.

 

حوجامبردى حان:

حان حوجامبردى ديه ر، جان آيريلار بو بنده دن،

اول بيلر واصفيم يازار، سيز سوراسانگيز شاه بنده دن،

سن اشيپ، قالماز دوغانيم ياغشى سؤز بيز گنده دن*

سوراسانگيز، بو ايل- گونوندن آيريلان پركنده دن*

قارداشيم، ياغتى جهان بولدى گؤزومه قاپ- قارا.

 

   القصه، حوجامبردى حان بيلن مراد حان ايكيسى بو سؤزى تافشيريپ بولدى. ارسه شول واقت حداى تعالى عزرايئل فريشتأ: « شوگون باريپ حوجامبردى حانينگ جانينى آلغين» دييپ بويوردى. شول واقت عزرايئل باريپ حوجامبردى حانينگ گؤزونه گؤروندى. سوْير دفه سينده بير گؤزى بار، يئنگسه سينده بير گؤزى بار، چات مانگلايئندا بير گؤزى بار، دابانىنينگ آستيندا بير گؤزى بار. حوجامبردى حان گؤردى اول دؤرت گؤزلى، اؤزگه جنس لى نأرسه. حوجامبردى حان اونگا بأش كلمه سؤز دييدى. عزرايئل اونگا قارشيليق بريپ، ايكيسى گؤرباق نأمه دييپ دير:

 

حوجامبردى حان:

سنى گؤرگيچ لرزان بولدى انداميم،

نه ايشينگ بار، چكاره سن بو جايدا؟

قايدا بولار سنينگ منزل- مكانينگ؟

نه ايشينگ بار، چكاره سن بو جايدا؟

 

عزرايئل:

حابار آلسانگ، ايأم بويوردى بيزه،

بوگون حانينگ حيذماتيندا بول دييدى،

دؤردونجى آسماندا منزل- مكانيم،

«اگلنمه قاداغان، بار- دا گل» دييدى.

 

حوجامبردى حان:

قدراتيم يوق منينگ توروپ يؤرمأگه،

بأش گون يالانچيدا دؤوران سورمأگه،

هيچ تآبيم قالمادى يوزونگ گؤرمأگه،

نه ايشينگ بار، چكاره سن بو جايدا؟

 

عزرايئل:

چوخ آزار بردى دييپ غمگين بولماسين،

يول ياراغين توتسون، قايرا قالماسين،

ايأنگ دييدى كؤنگله قاتى آلماسين،

هر كيمينگ اوستوندن دوْشن يول دييدى.

 

حوجامبردى حان:

ايل- گونوك گؤرمأگه پورصات بولماسا،

ازل- ده تقديردا قيسمات بولماسا،

يول برمن، ايأمدن روغصات بولماسا،

نه ايشينگ بار، چكاره سن بو جايدا؟

 

عزرايئل:

دونيأده ايسته گينگ برمأن قويماديم،

تاپيلماز، دردينگه درمان قويماديم،

جانينگدا دونيأدن آرمان قويماديم،

ايأنگ يالانچينى گؤزدن سال دييدى.

 

حوجامبردى حان:

يتير شو عرضيمى ايأمه باريپ،

بير نوربات* ديلأرين، ياپيشيپ- يالباريپ،

نشان گتيرمه سنگ اؤزيندن باريپ،

نه ايشينگ بار، چكاره سن بو جايدا؟

 

عزرايئل:

سفارش ايله دى ايأنگ حورماتلى،

تهران ايشيگينده قالار قورباتى*

قورقماسين بندأم دييپ، آجال شربتـين

كيمه آوى بولار، كيمه بال دييدى.

 

حوجامبردى حان:

حابار آلغين بلنديمدن- پستيمدن

روغصات بولمان، يول سالماغين اوستومدن،

نه ايشينگ بار، چكاره سن بو جايدا؟

 

عزرايئل:

من گلديم ايأنگدن ايلچى بير كيشى،

بولدى سيزه بوگون آجال گؤرنوشى،

گاه سود، گاه زيانـدير بندأنينگ ايشى،

بير ساغدان، بير سولدان اؤسر يل دييدى.

 

حوجامبردى حان:

آجال يتيپ پيمانيميز دولماسا

حازان چاليپ، غونچا گولوم سولماسا

من گيدمن ايأمدن اذن* بولماسا،

نه ايشينگ بار، چكاره سن بو جايدا؟

 

عزرايئل:

هيچ كيمسه قوتولماز، اؤلومدن قاچيپ،

ياشين دييدى ايأنگ ير قوينون قوچوپ،

گيت، باريپ آخرت دونلارينگ بيچيپ،

مشك- عنبر باشينا بوگون چال دييدى.

 

حوجامبردى حان:

حوجامبردى حان ديير ايشيم بيتيرمأن،

عرضى حاليم آى قيز ايله يتيرمأن،

گليپ سن ايأمدن نشان گتيرمأن،

نه ايشينگ بار، چكاره سن بو جايدا؟

 

عزرايئل:

عزرايئلام آلديم من انچه جانى،

حاقدير ملأيك- ينگ ديين دستانى

قادير مؤولام بيزه بو گون باردانى

حوجامبردى حانينگ جانين آل ديدى.

 

   القصه بو سؤزدن سونگ عزرايئل پريشته باريپ حداى تعالا عرض اديپ، بير بأش كلمه سؤز دييدى. گؤرباق نأمه دييپدير:

 

عرضيمى آيدايئن اركلى سبحانيم

حان بيزى قويمادى جانين آلماغا

حابارلاشدى بيزدن « چكاره سن» دييپ

حان بيزى قويمادى جانين آلماغا.

 

دييدى سن چيقماغيل برن تؤرأمدن

آجال شربتيندن ايچمن بو جامدان

روغصات آليپ گل دييپ اركلى ايأمدن

حان بيزى قويمادى جانين آلماغا.

 

مأصيل بولوپ دوردوق بيزده يوزله شيپ

آيدان سؤزلرينگ ايزين گؤزله شيپ

بيزينگ ايله انچه دوغرى سؤزله شيپ

حان بيزى قويمادى جانين آلماغا.

 

بير آرمان قويماديم جان بيلن تنده،

بيلمه ديم اول تقصير كؤپ تاپدى منده

نه قوللوق بويورسانگ اختيار سنده

حان بيزى قويمادى جانين آلماغا.

 

من ياقين يانينا بارا بيلمه ديم

اؤكده جوغابينى بره بيلمه ديم

عمرىنينگ حارمانين تيره بيلمه ديم

حان بيزى قويمادى جانين آلماغا.

 

آولايا بيلمه ديم چؤلده توراجين

ديله ديم برمه دى باشيندا تأجين

من تاپا بيلمه ديم هيچ بير علاجين

حان بيزى قويمادى جانين آلماغا.

 

عزرايئلام دييديم سؤزوم اؤتمه دى

اؤز سؤزيندن اؤزگأ باور اتمه دى

ايأم سندن اؤزگأ داديم يتمه دى

حان بيزى قويمادى جانين آلماغا.

 

   عزرايئل بو سؤزينى تافشيريپ بولدى. ارسه حداى تعالى فرمان قيلدى كيم: - اى پريشدأم، سن بهشتـدن بير آلما آليپ باريپ، حوجامبردى حانا برگيل. اول منينگ ساخى يارادان بير بندأمـدير. ساغليغيندا انچه حايئر- حاسانات منينگ يولوما صرف اتدى. انچه يتيم اوغلان، دول حاتينـلارينگ حاليندان حاباردار بولدى. انچه آچلارى دويوروپ، آشين- نانين ميدانا دؤكدى. انچه يالانگاچلارى دونلاپ، پيادالارا آط موندوردى. من ساخى بندأمى دوزاخا سالمان، اگر كافر هم بولسا باخيللارى اوچماخا* سالمان، اگر مسلمان هم بولسا. سن شول آلمانى آليپ باريپ ايأنگدن نشانه گتيرديم دييپ، حوجامبردى حانينگ قولونا برسنگ گؤزى گؤرگچ، حوشواقت بولوپ، ايه سينه شيرين جانين تابشيرغاى دييدى.

   ارسه عزرايئل عليه الرحيم شول بهشت- ينگ آلماسينى آليپ باريپ، حوجامبردى حانينگ قولونا قولونا بردى- ايأنگ ايبرن نشانى دير- دييدى.

   ارسه حوجامبردى حان گؤردى كيم آلمانينگ يوزينده «بسم الله» يازيلغى اردى. گؤرگچ حوشواقت بولوپ، ايمانين يولداش قيليپ، ايه سينه جان تافشيردى. عزرايئل عليه الرحيم گؤريپ اؤز يولونا گيتدى. شول وقت مراد حان جان فداليق اديپ، آغلاپ، آقاسىنينگ لأشينى قوجاقلاپ، بير بأش كلمه سؤز دييدى. گؤرباق نأمه دييپدير:

 

واخ سؤزى بولغان سند، شاه لاردا تارحان قارداشيم.

گؤوره بوش قالدى بو گيتدى، شيرين جان قارداشيم.

دألى دوْزلر ياس توتوپ، بوش قالدى ميدان قارداشيم

ايشيگينگدن، واخ، آغير ديوان ساويلدى قارداشيم

كيم بره ر ايندى سرانجام ايلينگه حان قارداشيم.

 

بو غـريب يرده حايپ بولدى شيرين جانينگ سنينگ

نيله يين قانليم فلك دؤكدى ناحق قانينگ سنينگ.

بيتمه ديك چوخ ايشلرينگ چوخ قالدى آرمانينگ سنينگ

فانـيدان گچدينگ تاپيلمان درده درمانينگ سنينگ

كيم بره ر ايندى سرانجام ايلينگه حان قارداشيم.

 

اؤسدى اول بادى خزان، قوريدى غنچه- گل لرينگ

باغلارينگ ماتم توتوپدير، سايراماز بلبل لرينگ

دورلى گفتارلار آچان، لال بولدى شيرين ديللرينگ

ايه سيز قالدى آليس يرلرده، آى قيز ايل لرينگ

كيم بره ر ايندى سرانجام ايلينگه حان قارداشيم.

 

بو آليس يرده باشيم سالدينگ توزان گرده، واى،

بو جداليق بيله حاسرات، انچه دردسرده، واى

سن باشيم يالنگيز قويوپ گيتدينگ غريبه يرده، واى

واخ، يئغين سردارى يوزمونگ توپـلارا سركرده، واى.

 

المدام قان آغلايئپ چون ياد ادر ديدأم سنى

تلموروپ دؤرت يانى گؤزلأپ، گؤرمه سم قبلام سنى

آى قيز ايلينگ حانىدينگ، اتدى غريب مؤولام سنى

قوم- خويشيم، قارداشيم، واى، تاپماسا اوبام سنى

كيم بره ر ايندى سرانجام ايلينگه حان قارداشيم.

 

چؤل موغان يورديندا قالدينگ قالدينگ، زارا قويوپ بيزلرى

آغلاديپ بو دألى ميدان، داغى- داشى، دوزلرى

جان گيديپ، بوش قالدى گؤورأنگ، سن اشيت بو سؤزلرى

حان گلر دييپ آى قيز ايلينگ يولدا قالدى گؤزلرى

كيم بره ر ايندى سرانجام ايلينگه حان قارداشيم.

 

ديير مراد حان گلدى بايرامبردى آغلاپ يانينا

سن اشيت زارينجى سؤز، باغلاپ يازار من شانينا

باغشى، آماندوردى، نوباتـگلدى پرواز جانينا

اؤرته نيپ هم چاولانيپ، نورگلدى ياندى اودونا

كيم بره ر ايندى سرانجام ايلينگه حان قارداشيم.

 

   القصه مراد حان بو سؤزى تافشيريپ بولاندان سونگ همه دنگ- دوشلارى آغلاشيپ، اوتوروپ ارديلر. شاه مونى اشيديپ، بيرنأچه محرم قول لارى، قاجار سركرده لرى بيله گليپ، زار- زار آغلاپ، بير بأش كلمه سؤز دييدى:

 

غافل ايديم حوجامبردى حان سنينگ

غانليم فلك نه ايش سالدى باشينگا؟

لأشينگ اوْزه ره پرواز ادر جان سنينگ

غانليم فلك نه ايش سالدى باشينگا؟

زر و زرباب بزتديرين لأشينگه.

 

انچه باقسام ديدارينگدان دويمانام،

آغير لأشينگ آليس يرده قويمانام

غريب يرده، چؤل موغاندا قويمانام

غانليم فلك نه ايش سالدى باشينگا

زر و زرباپ بزه تديرين لأشينگه.

 

آغير خلعت، يوز تومنـدن شايلارين

سنينگ سوْنگكونگ صوم* قيزيللارا تآيلارين

التيپ تهران ايشيگينده جايلارين

غانليم فلك نه ايش سالدى باشينگا

زر و زرباپ بزه تديرين لأشينگه.

 

 آوازانگـى شايى- سوننأ دولديرين

بييك ساراى، عماراتلار قالديرين

قبرينگ اوْزه ره بلند گوممز سالديرين

غانليم فلك نه ايش سالدى باشينگا؟

زر و زرباب بزتديرين لأشينگه.

 

آصلينگ توركمن، اؤزينگ چاريارىدينگ

كؤنگلوم شاوخى- شادليغىمينگ بآرىدينگ

گيتدينگ قولدان، دؤؤلتىمينگ يآرىدينگ

غانليم فلك نه ايش سالدى باشينگا؟

زر و زرباب بزتديرين لأشينگه.

 

بآر مولكونگه وفا توخمين اكديرين

صارپ اده رين دونيأ مالين دؤكديرين

صوراتينگـى نقاش لارا چكديرين

غانليم فلك نه ايش سالدى باشينگا؟

زر و زرباب بزتديرين لأشينگه.

 

شاه ديير فلك باشا قارا ساليپدير

زارينجى سؤز نوسغالاردان آليپدير

جانيم گيديپ، قورى گؤورأنگ قاليپدير

غانليم فلك نه ايش سالدى باشينگا؟

زر و زرباب بزتديرين لأشينگه.

 

   القصه، شاه بو سؤزى تافشيريپ بولوپ اردى. ارسه خرٌاط*لارغا تابوت يوُندوريپ، حوجامبردى حانى اونگا سالديريپ، اوستونه زر و زرباپ، آغير بهالى پارچالاردان ياپديريپ، داشينى شاه ياغشى محرم قوللارى، هرنه بييك قاجارلار، آقا- بگلر، سركرده لر، مراد حان، هرنه كه يموت آقا- بگلرى، اؤزىنينگ انچه قاديردان دنگ- دوشلارى داشينى قاللاپ، آقلاشيپ، تابوتينى يؤره ديپ، چؤل مواندان گؤچوپ، تهران سارى* گيتديلر. گيچ ياتيپ، اير توروپ، تهران اولكه سينه سئتديلر. ارسه حوجامبردى حانينگ محرمى آبادان ساچينى يايئپ، يوزين يئرتيپ تابوتينگ قارشيسيندان چيقيپ، گؤزلريندن قانلى ياشين دؤكوپ، بير بأش كلمه سؤز دييدى، گؤرباق نأمه دييپدير:

 

آى قيز ايلينگ باشى حوجامبردى حان

دولانايئن نه ايش گلدى باشينگا؟

قهبه فلك ظلم سالدى جانيما

دولانايئن نه ايش گلدى باشينگا؟

پرواز اديپ اؤوريله يين داشينگا.

 

غافل ايديم، نه ايش بولوپدير سيزه

آغلارين، گيده رين داغلارا- دوزه

فلك، قصه سندن، خبر بر بيزه،

دولانايئن نه ايش گلدى باشينگا؟

پرواز اديپ اؤوريله يين داشينگا.

 

من باغتى قارانينگ نه دير گنأسى

يانگيليـپدير دييلرىمينگ ثناسى

اوستومينگ سايه سى، باشىمينگ پناسى

دولانايئن نه ايش گلدى باشينگا؟

پرواز اديپ اؤوريله يين داشينگا.

 

جلادلار گليپ شيرين جانينگ آلديمى؟

خزان چاليپ، تر غنچه لار سولدومى؟

يا- دا منينگ باغتيم قارا بولدومى؟

دولانايئن نه ايش گلدى باشينگا؟

پرواز اديپ اؤوريله يين داشينگا.

 

« ساغ گلر» دييپ آنچا يولونگ گؤزه ديپ،

اميد اديپ، آق اوطاغلار دوزه ديپ،

نه ياتيپ سن اوستونگ- باشينگ بزه ديپ،

دولانايئن نه ايش گلدى باشينگا؟

پرواز اديپ اؤوريله يين داشينگا.

گل، سؤيه نيپ، آرقام بريپ دورانيم،

حانى سنينگ بيلن دوران سوره نيم؟

شو بولدومى يالانچيدا گؤره نيم

دولانايئن نه ايش گلدى باشينگا؟

پرواز اديپ اؤوريله يين داشينگا.

 

آبادان ديير آيلانين جانينگدان،

شاهير بولوپ سؤز باغلاديم شانينگدان،

آليپ گيتگين منى، قويما يانينگدان،

دولانايئن نه ايش گلدى باشينگا؟

پرواز اديپ اؤوريله يين داشينگا.

 

   آبادان بو سؤزى تافشيريپ بولوپ اردى. ارسه حوجامبردى حانينگ تهرانداقى ضامون اوغلى ندير آى قيزا قايديپ، باشغا عياليندان بولان عاديل ديين اوغلى گليپ اردى. آتاسىنينگ تابودىنينگ داشيندان آيلانيپ، آغلاپ، بير بأش كلمه سؤز آيتدى:

 

واخ، آغير ايلينگ ايه سى بللى سردار حان آتام

آيلانيپ لأشينگ داشيندان، بولدى پرواز جان آتام

حاسسا حالينگ سورماديم، واى، قالدى چوخ آرمان آتام

آى قيز ايللره گركلى، جانيما درمان آتام

ايندى هيچ بير چأره يوق، حاقدان گلن فرمان، آتام.

 

بئيله ايشلر اوسلامان* غافل باشيم هيچ بيلمه دى

قوم- خويشينگ، قارداشينگ، شير بالالارينگ گلمه دى

آيلانيپ كأبأم انم اوستونگده حأضير بولمادى

گؤر، محبت جان، بو گون پيمانه دولمان اؤلمه دى

آغلاى-آغلاى گؤزلريمدن آقديرين، قان، آتام.

 

صارپ ادردينگ ساغليغينگدا انچه حايرات كأن بريپ

بيريسينه آط باغيشلاپ، بيريسينه دون بريپ،

اول پاخير مسكين- يتيملر گلسه آش و نان بريپ

توپراغينگ تهراندا قالدى، چؤل موغاندا جان بريپ،

ايل- گونونگ، مسكن لرينگ، اؤز يوردونى گؤرمأن، آتام

 

قالديم ايندى تأ قيامت آحى- زارينگ چكه

الميدام قان آغلارام من، گؤزده ياشيمنى دؤكه،

يازديريپ واصفينگ يتيرين بآر يموت، گؤكلنگ، تكأ

بو غريپ يرلرده قويدونگ، آتاسيز، يالنگيز يكه،

آغلارام دگره سى* گؤزلأپ، تلموروپ* هريان، آتام.

 

اؤزينگـى بير يان چكيپ، گلدينگ حاطاردان سايلانيپ

بو آغير لأشينگ، سؤيه گينگ* صاف قيزيلا تآيلانيپ

اؤرتونيپ اوستى- باشينگ سيم و زردن شايلانيپ

اؤوريليپ دگره- داشينگدان، تابودينگدان آيلانيپ

من بو گون بولسام هنيز آز باشينگا قوربان، آتام.

 

اول آليس اولكه ده جانينگ، چؤل موغاندا آلديلار

شاه بويوردى يوندوريپ، اول تابوت ايچره سالديلار

توپراغينگ شوندا چكيپ، تهرانه آليپ گلديلر

قارداشينگ، بالالارينگ غافل، آليسدا قالديلار

آغلاشيپ اوستونگده بارى، حالينگـى سورمان، آتام.

 

ديير عاديل قالدى آليس گورگن ده يآزينگ- يآيلاغينگ

بار ايدى دنگ- دوش بولوپ، هر كيمسه بيرله سيلاغينگ

ايزلارينگ قالدى، ياد ايلأپ آليسدان سوراغينگ

ايل- گوندن آيريليپ، چكدى شو يره توپراغينگ

تا قيامت مسكن- ينگ بولدى، سنينگ تهران، آتام. 

 

   القصه، عاديل بو سؤزى تافشيريپ اردى. ارسه تابودينى شاه يؤره ديپ، اوطاغينى شايلاديپ، ياغشى شاهانا خلعتلر زر و زرباپلار دوشه ديپ، حوجامبردى حانينگ سؤيه گينى دوشورتدى. اؤزىنينگ محرم قوللارى، بيرنأچه بييك قاجارلار، مراد حان هرنه يموت نوكرلرى بيرله شاه حوجامبردى حانينگ ياسين توتوپ، اؤز اؤيونه بارمانى، حانينگ سويه گـىنينگ يانيندا بولوپ، انچه آغير بهالى پارچالاردان كفن قيليپ، تهران قالاسىنينگ دؤولت دروزه سىنينگ* قارشيسيندا، شاه، حوجامبردى حانى حاق اؤيونه تافشيريپ، اوستونه گوممز سالديرماق بيلن بولدى.

 

   ايندى بو سؤز شو يرده قالسين. حوجامبردى حانينگ ايزيندا قالان اوغلانلارىنينگ، قوم- قارداشلارىنينگ قصه سينى آيدايلى.

   ندير تهراندان گليپ، انه سينه كريم حانا، دوغانلارينا، قوم- خويشينا، حوجامبردى حانينگ شوشا اوستونه گيدن خبرينى برندن سونگ، حوجامبردى حانينگ حرمى تأزه گل غصه بيرله، آيراليغينگ اودى بيرله، يانيپ- بيشيپ، اوغلانلارىنينگ يانيندا بير بأش كلمه سؤز دييدى:

 

شو يئل سونگگومه بير حاويل دوشوپدير

دوغرى سؤزوم دييه بيلمن سيزلره

ايراق يولدان آمان گلسه آتانگيز

بولسا گرك آغير دولت سيزلره.

 

غصه بيله گچر گونوم- گذرانيم

تنده قواتيم يوق، جاندا آزاريم

من بيلمن گيديپدير صبر- قراريم

كؤنگلوم آيدار، چيقيپ گيتسم دوزلره.

 

دوشدى باشا آيراليغينگ قاراسى

يانمادى ياغتىلانيپ، كؤنگلوم چيراسى

من قورقارين آرتيپ سينام ياراسى

قهبه فلك ديرناق چكر يوزومه.

 

اركيم-اختياريم اليمدن برديم

باشدا غاللا* كؤپدير، يؤره كده درديم

قورقارين تون* گيجه بير آحوال گؤردوم

ديليم بارماز دييسم يامان سؤزلره.

 

قهبه فلك جفا توخمون اكمه سين

بير بنده آيراليق جورين چكمه سين

قان آغلاديپ، گؤزدن ياشيم دؤكمه سين

رحميم گلر دولى قارا گؤزلره.

 

تأزه گل ديير بيزى ناچار ايله سه

ديللريم زارينجى گفتار ايله سه

من قورقارين فلك دوچار ايله سه

سيناميزينگ ياراسينى دووزلارا.

 

   تأزه گل بو سؤزى تافشيريپ بولوپ اردى. اوغلى كريم حانينگ كؤنگلى بوزلانيپ، انه سينه باقيپ، بير سؤز آيتدى:

 

سن بو گون شكر ات خدايه، آغلاما، كأبأم انم

شوم فلك- ينگ خيره* زولـفـين ياغلاما، كأبأم انم

قوى، بو دوشمان حاطيرينى چاغلاما كأبأم انم

جان اوْزيپ زارينجى سؤزلر باغلاما، كأبأم انم

بوزما كؤنگلوم جان- جگريم داغلاما، كأبأم انم.

 

ساغليغين حاقدان ديلأور، توت ياقا، هر صبح و شام

ياد ادرلر آرزو ايلأپ، بار اولوس-ايللر تمام

بير گيدن بولسا ديلينگدن ياز- دا قويبر چوخ سالام

بيتيريپ شاه قوللوغين، ساغدير، گلر بير گون، آتام

بوزما كؤنگلوم جان- جگريم داغلاما، كأبأم انم.

 

اووقى بير كؤنگلونگ خيالى، چين بولار اول يا يالان

من اشيتديم بير حابار، بآر ديده لر شاه دان گلن

حان حوجامبردى بيله، شاه شوشا اولكه سين آلان

ساغ بولوپ گلسه يئنه، بير گون قاوشار آيريلان

بوزما كؤنگلوم جان- جگريم داغلاما، كأبأم انم.

 

چؤل موغان بير چؤل يورتدير، بير ايكى اوچ گون دورار

حان آتام ساغ بولسا، قايتماز شاه بيله تهران سوره ر

سن گؤرن آخوالينگ بير دوسته ديى، ياغشى يورار

آيريلانـلار بيرى- بيرين اؤلمسه، بير گون گؤره ر

بوزما كؤنگلوم جان- جگريم داغلاما، كأبأم انم.

 

بالالارينگ زنگ* توتوپ، آلتين يوزوكده قاشلارى

آيراليقدا گونده آوى بولدى، شام- چاشتـلارى

اول آتام گيدن گونى باغلاريندا قويدونگ دآشلارى

آيراليقدا آقديريپ ايندى گؤزينگدن ياشلارى

بوزما كؤنگلوم جان- جگريم داغلاما، كأبأم انم.

 

دوْشميشم دييدى، كريم حان آيراليق نينگ قهرينه

هيچ علاج بولماز فلك- ينگ آژدارىنينگ زهرينه

وصف ادرمن گنده گيريپ، گنج علمىنينگ بحرينه

دييدىلر: « شاه دان گلن بار آستراباد شهرينه»

بوزما كؤنگلوم جان- جگريم داغلاما، كأبأم انم.

 

   القصه، كريم حان بو سؤزى تافشيريپ بولوپ اردى. شول واقتدا دييديلر كيم، جانالى آتاباى بيلن، جانالى دويه جى شاه يانيندان گليپ، حوجامبردى حانينگ سالامين قاوشيرين دييپ، گورگن دن اؤته بيلمأن دورديلار. گؤرگن مست داشغين اردى. بو سؤزى اشيتگيچ تأزه گل اوغوللارى، آغتيقلارى، حانينگ آقا-اينىلرى باريپ، گورگن آقارىنينگ اول بير يانيندان سالاملاشيپ دوردولار. ارسه تأزه گل، خبرينى سوراپ بير بأش كلمه سؤز آيدار، گؤر باق نأمه دييپدير:

 

گلدينگ شاه يانيدير، كيم حانلى، بگلى، شالى سن

ديى بيزه شادليق خبردان، دولى سن يا خالى سن

بير بيزه ساغليق خبرين، دييمه دونيأ مالى سن

اول يئغين سردارى يوْزليك، سؤيله رستم زالى سن

ساغمىدير سركرده حانينگ بر خبر، جانالى سن؟

 

انچه گونلر تاپماديق حانينگ خبرين سورانيپ

هيچ بير گلن بيز گؤرمه ديك، ايلينگ ايچينى آرانيپ

دألى- حايرانلار بولدوم، دگره داشيم قارانيپ

گؤزلريم قان ياشا دولدى، آيراليقدا انگره نيپ

‎ساغمىدير سركرده حانينگ بر خبر، جانالى سن؟

 

بولدى لرزان جسم و جانيم، ايندى گؤرگيچ سيزلرى

يا- دا غمگين، يا بيلمه نم شاد ادرمينگ بيزلرى

بير حاويل دوشموش ايچيمگه، انچه گزديم دوزلرى

« گلمه دى» دييپ بالالارمينگ يولدا قالدى گؤزلرى

ساغمىدير سركرده حانينگ بر خبر، جانالى سن؟

 

انچه گونلر آيريليپدير اوستوميزدن ساياسى

بو قارا باغتيم چيراسى، دؤولتىمينگ پايه سى

باش بولان توپلى يئغينا، آى قيز ايلينگ آقاسى

اول منينگ باشيم پناسى، آق اوطاغيم ايه سى

ساغمىدير سركرده حانينگ بر خبر، جانالى سن؟

 

بر خبر، شانينگ قشونى دسته- دسته بولدومى؟

ديى اونونگ اورنى بلندده، يا ديى پسته بولومى؟

دوغروسين ديى يا- دا بير يرده بسته بولدومى؟

اؤلدى- ييتدى يا غريپ يرده حاسسا بولدومى؟

ساغمىدير سركرده حانينگ بر خبر، جانالى سن؟

 

سيزده حاندان آيريلاندا، نأ نصيحت آلدينگيز؟

حايسى اولكه لرده، حايسى چؤلده گؤزدن سالدينگيز؟

آراليغيميز دألى گؤرگن، آقدى دوچار بولدونگيز

حايسى يرده حوشلاشيپ، سيز تيردن آيريلدينگيز؟

ساغمىدير سركرده حانينگ بر خبر، جانالى سن؟

 

تأزه گل آيدار شو كونگلوم قوشلارى دورماز اوچار،

وصف اديبأن، دألى سرمست، چين حاقيقاتدان ايچر،

باقى قالماز دونيأده، بير گون قونان، بير گون اوچار،

انچه گوندير آيراليقدا هر گونوم بير يئل گچر،

ساغمىدير سركرده حانينگ بر خبر، جانالى سن؟

 

   تأزه گل شو سؤزلرى تافشيريپ بولدى. ارسه جانالى آتاباى گورگن- ينگ اؤنگوندن حانينگ اجيز دوشن خبرينى بريپ بير بأش كلمه سؤز دييدى:

 

قوم- قارداش، ايل- گونين داش يرده زارلاپ حانيميز

« بالالاريم گؤرمه ديم» دييپ، شوندا آغلار حانيميز.

بير قوتولماز، گويچلى درده بولدى دوچار حانيميز.

گونبه- گون اجيز دوشوپ، هم قالدى ناچار حانيميز

چؤل موغاندا حاستادير، سركرده- سردار حانيميز.

 

شاه طبيب قويدى باشيندا ايشين ايلأپ اهتمام

اوستونده پرواى مراد حان، آغلاشار دنگ- دوش تمام

بآر نؤكر، آصلى قاجارلار آغلاشار حاص و عام

يازدى ديلدن ايل- گونه گؤندردى بيزدن چوخ سالام

چؤل موغاندا حاستادير، سركرده- سردار حانيميز.

 

بير باريپ آصلى سؤيون حان ايللرينى آرامان

داش آليسدا آى قيز ايليم قالدى، حاليم سورامان

دييدى: « قالديم بو غريب يرلرده دگرأم قارامان»

قالدى حان آط اوستونه آيريم بيلأنى يارامان

چؤل موغاندا حاستادير، سركرده- سردار حانيميز.

 

سوردى شوندان توغ* گؤته ريپ، انچه ياشيل-آل لارى

آط ساليپ توپلى يئغينا، آلدى رستم زال لارى

آيريليشديق چؤل موغاندان، قالدى افكار حال لارى

بير دولانديريسا ايأم، چوخ گويچلىدير اقبال لارى

چؤل موغاندا حاستادير، سركرده- سردار حانيميز.

 

قيسسانيپ دؤرت يانى گؤزلأپ، قطره- قطره درله ييپ

گاه گليپ اؤز حوشونا هم كأده- كأده حيرلايئپ

«ايل- گونوم، قارداشلاريم» دييپ، دگره سينى بارلايئپ

«تأزه محبوب لر حانى؟» دييپ، بالالارين زارلايئپ

چؤل موغاندا حاستادير، سركرده- سردار حانيميز.

 

چالديريپ هر دمـده باردير دگره سىنينگ جاريسى

شاه اوتورميش گيتمه سين دييپ، دؤولت مينگ ياريسى

نألاج قالدى حكيملر، هيچ تاپـيلماز دأريسى

دوغرى دييسم دنگ بولوپدير، آنگرى بيرله بأريسى

چؤل موغاندا حاستادير، سركرده- سردار حانيميز.

 

سؤزلريم، جانالى آيدار، اى كريم حان گؤرمه تانگ*

هم سنينگ ايل دؤولتى، ساغ گلسه قوتولسا آتانگ

بو فلك- ينگ گردشيندن ايله ديم من شئيله آنگ

شوم حابار بولدوق سيزه، اى بگلريم، عيب ايله مأنگ

چؤل موغاندا حاستادير، سركرده- سردار حانيميز.

 

   القصه جانالى بو سؤزى تافشيريپ بولاندان سونگ اولار اؤز يولونا گيتديلر. حوجامبردى حانينگ جان كؤيه رلرى آغلاشيپ اوتورديلار. ارسه تأزه گل اوتورا بيلمأن، آغلاپ بير بأش كلمه سؤز دييدى:

 

حال اوستونده بالالاريم، آتانگيز،

اميد اديپ ساغليغيندان آغلارين.

اوغرين قاراپ يئنه حابار گلينچأ

اميد اديپ ساغليغيندان آغلارين.

 

دگره سىنينگ جاروسينى چالماديم

افكار حال لاريندان حابار آلماديم

آيلانيپ پرواز بولماديم

اميد اديپ ساغليغيندان آغلارين.

 

آليس اولكأ بگلر چكيپـدير نصيب

بلكى بير دواسين تاپسا بير طبيب

رحمى گليپ دولانديرسا ايأم دييپ

اميد اديپ ساغليغيندان آغلارين.

 

آغزيم تلخ اولوپدير، يوقدور سويجوسى

آغلار اجه لرى، دوغان، باجيسى

گيتمز مندن آيراليغينگ آجيسى

اميد اديپ ساغليغيندان آغلارين.

 

آيراليق زخميندن يارادير سينام

آغلا كريم حانيم، نوبهار چاغام

آتاسيندان باولى* گؤرمه ديك بالام

اميد اديپ ساغليغيندان آغلارين.

 

آتانگ اجيز بولميش ذكى جان، آغلا

عاديل، ايناق، محمد، صالح، قان آغلا

محمدبردى، عاراپ، صادق حان آغلا.

اميد اديپ ساغليغيندان آغلارين.

 

تأزه گل ديير بو گون آغلاسين بارى

شانينگا سؤز باغلاپ، آرتديرديم زارى

اشيدينگ حوجامبردى حانينگ دوست- يارى

اميد اديپ ساغليغيندان آغلارين.

 

تأزه گل بو سؤزى تافشيريپ بولوپ اردى. كريم حانينگ آتاسيندان اميدى آزاليپ، بير بأش كلمه سؤز دييدى:

 

زارلاپ غريب يرده قالان آتامى

من آغلارين، سن- ده آغلا جان انم.

آيرا دوشوپ، گؤزدن قان ياشيم دؤكوپ

من آغلارين، سن- ده آغلا جان انم.

آقدير گؤزلرينگدن بو گون قان انم.

 

غانليم قهبه فلك ظلم ساليپدير،

درد گويچله نيپ، سرين دومان آليپدير،

آليس يرده ايلين زارلاپ آغلاپدير،

من آغلارين، سن- ده آغلا جان انم.

آقدير گؤزلرينگدن بو گون قان انم.

 

بير الله دير اجيز قولونگ يارىسى

جراح گزيپ، تاپماندير دأريسى

اشيتسينلر آقام، اينيم، باريسى

من آغلارين، سن- ده آغلا جان انم.

آقدير گؤزلرينگدن بو گون قان انم.

 

انچه آيتديق تؤوللأ غا دورمادى

آقا- دؤنه ايل ايچينده يؤرمـدى

* توتديرمادى باولى برمـدى          اوقاپ بولماديق ير

من آغلارين، سن- ده آغلا جان انم.

آقدير گؤزلرينگدن بو گون قان انم.

 

شو قهبه فلك- ينگ بولسا يالانى

خالى قالماز دييرلر حاقدان ديلأنى

آتام ساغ گلر دييپ اميد بيلأنى

من آغلارين، سن- ده آغلا جان انم.

آقدير گؤزلرينگدن بو گون قان انم.

 

محمدبردى، عاراپ، صادق آغلادى

گؤر شير قارداشلاريم باغرين داغلادى

قهبه فلك دوشمان كؤنگلون چاغلادى

من آغلارين، سن- ده آغلا جان انم.

آقدير گؤزلرينگدن بو گون قان انم.

 

كريم حان ديير فلك بيزى مات اديپ

دوست آغلاديپ، دوشمانلاريم شاد اديپ

كأبأم آتام دستانلارينگ ياد اديپ

من آغلارين، سن- ده آغلا جان انم.

آقدير گؤزلرينگدن بو گون قان انم.

 

   القصه كريم حان بو سؤزى تافشيريپ بولوپ اردى. ارسه ايندى سؤزى قيسغايدايلى. حوجامبردى حانينگ آيراليغيندان قوم- قارداشـلارىنينگ محبوب لرىنينگ، اوغول لارىنينگ هرنه كه جان كؤيرلرىنينگ زار آغلاپ يؤريپ، ادن ايشلرينى آيديپ، يازيپ تؤكه ديپ بولماز. اگر آسترابادينگ قاررى شأهرىنينگ بير كؤچه سىنينگ كاغذينا يازسانگ- دا سيغيشديريپ بولماز.

اى اولى- كيچى، اوتوران آقا- بگلر! شابنده يالتانيپـدير دييمأنگ!

القصه، ايكى جانالى، حانينگ آغير حاستا بولان حابارينى گتيرندن سونگ بيرنأچه گونلر حابار اشيتمه دى، جان سره ك بولوپ، غايغى- غم غصه بيله گزديلر. آخرى بير گون بگنچ قاضى، آتانياز، كريم حان بأش آطلى كيشينى صادق سلطانا ايبرديلر. باريپ حوجامبردى حانينگ اؤلى- ديرى حابارىنينگ دوغروسينى بيليپ گلينگ دييپ، بولار باريپ حانينگ حابارينى سوراشديلار. ارسه صادق سلطان بير قولونا بويوردى كيم عاشق رضا گليپ، قاضىغا، كريم حانا، حانينگ دونيأدن اؤتن حابارينى اشيتديرسين دييدى. ارسه عاشق رضا بولارا حانينگ

اؤتن حابارينى بريپ، بير بأش كلمه سؤز دييدى:

 

سوردى بگلر بير بأش گون گچدى حوجامبردى حان

بوز بولانيق چاى كيمين داشدى حوجامبردى حان

دوغوپ گون دك عألمه، ياشدى حوجامبردى حان

شوم آجالينگ چنگه سينه دوشدى حوجامبردى حان

حايئپ- حازار ير قوينون قوچدى حوجامبردى حان.

 

اوردى خزان بگلريم، گل قالمادى باغيندا

قويدى اولوس-ايللرين حاسراتيندا، داغيندا

قيريقدان اؤتوپ دؤرت كأسه دولوپ- داشان چاغيندا

قالدى، گؤرينگ دولاشيپ، قهبه فلك آغيندا

شوم اؤلومينگ شربتينى ايچدى حوجامبردى حان.

 

ايزلاماغا چيقاندا قاجار، يموت عارينى

قضا اوقى ساتاشدى، آلدى اختيارينى

حاقدان غيرى هيچ كيمسه اشيتمه دى زارينى

آغير غازنا، ماللارين ساليپ هرنه بارينى

فانيدان باقى يوردا گؤچدى حوجامبردى حان.

 

قهبه فلك قصد اديپ، دؤكدى ناحاق قانينى

رحم اتمه دى ياد اديپ، سفره سينى، نانينى

حؤكمونه راضى بولوپ، بردى شيرين جانينى

بير ياقاسيز، اتك سيز آخرتينگ دونونى

اؤز قاتدينا مناسيپ، بيچدى حوجامبردى حان.

 

اشيدينگ بگلر، بىماحال يئتدى حاقينگ فرمانى

قوم- خويشلار، دنگ- دوشلار، حاستا حالين سورامانى

بيتمه ديك چوخ ايشلرى قالدى جاندا آرمانى

ايل- گونلرين، اؤولادين، سؤور يارين گؤرمأنى

گؤزى باغلى قوش بولوپ، اوچدى حوجامبردى حان.

 

آيلاندى چرخى فلك، گؤر، دولاندى گردشلر

گلمدى دييپ، آغلاشار پاخير- مسكين درويشلر

جانلاريندا بيتمه ديك آرمان قالدى چوخ ايشلر

آرزو اديپ تاپمازلار قاجار، يموت، دنگ- دوشلار

سؤندى يانميش چراغى، اؤچدى حوجامبردى حان.

 

عاشق رضا ديير اشيدينگ باتدى آجال سيلينه

اؤتدى بگلر زارلايئپ، چوخ دوغا دييپ ايلينه

كؤنگول بريپ دولانمان، آغير غازنا مالينا

قوچوپ اول حوْير قيزلارين صفا اديپ حاق يولونا

سكيز اوچماخ قافيسين آچدى حوجامبردى حان.

 

   القصه عاشق رضا بو سؤزى تافشيريپ بولدى. ارسه كريم حان زار- زار آغلاپ، آتاسىنينگ شانينا بير بأش كلمه سؤز دييدى. گؤر باق نأمه دييپدير:

 

آيرا سالدى چأره يوقدور، نئيله يين مؤؤلام سنى

بير يوزونگ نىگؤرمه دى، بو گؤزلريم، ديدأم سنى.

گورله ييپ بير دألى داشغين، مست بولان شيدام سنى

استه ييپ، قايدان تاپار بو ايل- گونوم، اوبام سنى.

يوز يئل آيريلسام اونوتمان، حان آتام، كأبأم سنى.

 

واصفينگا يتمن سنينگ من انچه دييسم سؤزلرى

آخى- زاريم انگره ديپـدير داغى- داشى، دوزلرى

آغلاشيپ بالالارينگ قان ياشا دولدى گؤزلرى

ياپما توتمان، باولى برمأن كيمه قويدونگ بيزلرى

يوز يئل آيريلسام اونوتمان، حان آتام، كأبأم سنى.

 

انچه لر يولونگ قاراپ من بيرجه ديدار گؤرمه ديم

آشيغيپ آلدى فلك بأش گون پناه دا يؤرمه ديم

غافل اولدوم ساغ گلر دييپ، بأش ساليپ بير بارماديم

جاندا آرمان قالدى كؤپ بير حاستا حالينگ سورماديم

يوز يئل آيريلسام اونوتمان، حان آتام، كأبأم سنى.

 

سولدى گل لر، بلبل اوچدى، بوش قالدى گلشن ينگ

شوم فلك چأجين* يئغيپ، ساوريلدى يله خرمن ينگ

آغلاى-آغلاى گؤزلريم قان ياشا دولدى گؤر منينگ

دألى دوزلر ياس توتوپ، قان آقدى چايى گؤرگه نينگ

يوز يئل آيريلسام اونوتمان، حان آتام، كأبأم سنى.

 

وادريغا داش-آليس يرلرده اؤلدونگ نيله يين

سن گؤچ ايلأپ آخرت آذيغين آلدينگ نيله يين

آى قيز ايلينگ گؤزلرينگدن بأرى سالدينگ نيله يين

چؤل موغاندا جان بريپ، تهراندا قالدينگ نيله يين

يوز يئل آيريلسام اونوتمان، حان آتام، كأبأم سنى.

 

واخ شرين جانينگ سنينگ غرق اولدى داشغين سيللره

شوم فلك سازين قوراپ، تاو بردى بام و زيللره*

چوخ آغير يوك سالدينگ ايندى گويچ بولوپدير بيللره

آغلاشارلار بير آغير ياس سالدينگ آى قيز ايللره

يوز يئل آيريلسام اونوتمان، حان آتام، كأبأم سنى.

 

ديير كريم حان گؤرله يأن بير شيرىدينگ بو داغلارينگ

وصف ادم سايراپ سنى بير بلبلى باغلارينگ

اؤسدى اول بادى خزان، سولدوردى نوچا چاغلارينگ

المدام بيتمز منينگ باغريمدا قويان داغلارينگ

يوز يئل آيريلسام اونوتمان، حان آتام، كأبأم سنى.

 

   القصه بولار حوجامبردى حانينگ حاق اؤيونه قاوشان حابارينى اشيديپ، قايتديلار. ارسه اوبا ياقين گلديلر. باريسى اوْين ساليپ آغلاشيپ يؤرديلر. قارشيسيندان قوم- قارداشلارى، ايل- گونى اوبالارى آغلاشيپ چيقديلار. شول واقت گؤيأ بير آخر زامان قوپدى، حاراسات توردى. يوزين يئرتان كيم، ساچين يايان كيم،  اؤزونى يره اوران، باشينا توپراق ساچان كيم، قورساغينا داش اوران كيم. بىحد و حساب آدم گلدى. غالا- غوغا گويچلندى. شابنده شو ياسينگ تاريـپـينى اديپ بير بأش كلمه سؤز دييدى:

 

اشيدينگ بگلر، حوجامبردى حان اوچين

دوشمان آغلار، دوستلار آغلار، يار آغلار!

كسه اتـك، آسترابادينگ چؤلونده

باغلار آغلار، بوستان آغلار، بار آغلار.

 

يوزى گل دير، بگلر، ساچلارى سنبل

سايرار باغ ايچينده، آوازى بلبل.

يوزين يئرتيپ، ساچين يايئپ تأزه گل

مارال گؤزى، سياه زولفى تار آغلار.

 

اول كريم حان، ذكى شونقار بالاسى

ندير آغلار، عارشا چيقار نالاسى

محمدصالح كؤرپه، اول ياش بالاسى

سويشه، توقار ناچار آغلار، زار آغلار.

 

آغلار محمدبردى، اول شير آقاسى

يئغىنينگ سردارى، ايللر آقاسى

جافارباى، دويه جى، يئلغاى، باغاسى*

چونى، شرف*، قوجوق، بار تاتار آغلار.

 

يئغين سركرده سى، قوشونينگ باشى

عاراپ، صادق آغلار، ايكى قارداشى

اريدر نالاسى بار قيزيل باشى

قاجار آغلار، بار كرد آغلار، لـُر آغلار.

 

اول دسته گل، باغتى ايكى ترگلى

آغلار اؤكوز، سالاق، بار بايرامشالى،

كلى ماغتيم، قاراداشلى، يمرلى

ايللر آغلار، اولوس آغلار، زار آغلار.

 

محمدقلى، سيدنظر، اول اولى ولى،

ظاهير بيله اول قارجا، شيرالى

آغلاى-آغلاى افكار بولوپدير حالى

آنناقلى، آنناقوربان زور آغلار.

 

حاجى داود آغلاپ سيناسين ياقدى

گؤزل، بىبى، گنگليك، گؤر، منگلى، باغتى

آوسال آغلاپ، گؤزلريندن سيل آقدى

اوغول بيكه، اوغول دؤندى قان آغلار.

 

زار آغلادى اول بيكه ليك، اوغول جان،

گؤركلى، جمال، اول سوناگل، آيناجان

گؤر، يول گلدى، آمان محمد دؤكوپ قان،

ارتير آغلار، آغشام آغلار، اير آغلار.

 

گؤر فتح على، ياغشى گلدى آغلادى،

عوض محمد، آننا باغرين داغلادى،

دوست آغلادى، دوشمان كؤنگلون چاغلادى،

تأصيب آغلار، ناميس آغلار، عار آغلار.

 

آغلاى-آغلاى اونلار بولدى پسنده،

چوخ آرمانلار قويدى جان بيلن تنده

آليس يرده– بأش قالادا شابنده

بلبل آغلار، ترگل آغلار، خوارآغلار.

 

   شابنده بو سؤزى تافشيريپ بولوپ اردى. ارسه ايل- حالقينگ، قوم- قارداشلارينگ آغلاى-آغلاى آوازى توتوليپ، اوينلرى پسنگـلدى. يول اوزاق، عمر قيسغا انچه سارى آغلاماق بولار. اوندان سونگ اولى- كيچى حالقلار قضانينگ حابارين سوراشديلار. شول واقت بگنچ قاضى اول حالقا حابارين بريپ، بير بأش كلمه سؤز دييدى:

 

حاق بويروغين توتميش حوجامبردى حان،

آق آتاباى، آغير ايللر آغلاسين

آغلاپ داز، بادراق، يولما، قانگيرما

دؤرت يانلاريم، ساغلار، سول لار آغلاسين.

 

آجال دستى آدم اوغلون بيراقماز،

من آغلارين، اؤته ريم، جان چيقماز

ايمر، ماشريق، ايگدير، كؤچك، قانيوقماز

دال گردن لر، اينچه بيللر آغلاسين.

 

آصيل چيقماز جانيميزدان بو آجى،

شوم اؤلومينگ هيچ تاپيلماز علاجى،

يئلغاى، باغا، بار جافارباى، ديه جى

سرمست بولان، داشغين سيللر آغلاسين.

 

آيلانمادى اؤز يوردونا، شو مولكه

واصفين اوقار قان آغلاشار هر اولكه

بار قارراوى، باشلى قارا، بهلكه،

اول داهانلى پشه، پـيل لر آغلاسين.

 

عمر كرون، آجال- دا بير قاراقچى،

بويسوپ قالار نه بير اولى، نه كيچى،

بار ويسه لى كأكه، دانگريق، حيوه چى

واصفينگ اوقاپ، شيرين ديللر آغلاسين.

 

گؤرينگ آصلى قوجوق چكرلر زارى،

آغلاشار، انگره شر ايللرينگ بارى،

اشيديپ آق قارينگ بارچا دوست- يارى

بار حيوه يمودى، ايللر آغلاسين.

 

قاضى آيدار قالديم، بير حال سوراشمان،

دوست- يارلار آليسدا گؤريپ- گؤريشمأن،

حان اؤتوپدير، دنگ- دوشونا دوروشمان،

باطل بولوپ قالان يوللار آغلاسين.

 

   بگنچ قاضى بو سؤزى تافشيريپ بولوپ اردى. همه آغلان حالقلار آغيسينى قويوپ، اؤزىنينگ جان كؤيه رلرى كأ- كأ يكه- يكه آغلاشديلار. اوتوران اولى- كيچى قولاق برديلر. شول واقت تأزه گل اوتوريپ بيلمأن يانگادان آغى باشلاپ، دينمان بير بأش كلمه سؤز دييدى. گؤر باق نأمه دييپدير:

 

من دينمازام، قان آغلارين هميشه،

ايل آقاسى، سركرده حان گلمه سنگ.

يامان آغير سؤودا سالدينگ بو باشا

ايل آقاسى، سركرده حان گلمه سنگ

يئغين گؤركى، بللى سردار گلمه سنگ.

 

يوقدى شو يئل سن گيده لى قراريم،

نيچيك بولار ايندى سن سيز ميداريم

آغى بيله گچر گونوم- گذرانيم،

ايل آقاسى، سركرده حان گلمه سنگ

يئغين گؤركى، بللى سردار گلمه سنگ.

 

ياريندان آيريلان اودا اوغراشار،

كسيپ- كسيپ جگر- باغرين دوغراشار،

باش سيز قالان بالالارينگ انگره شر،

ايل آقاسى، سركرده حان گلمه سنگ

يئغين گؤركى، بللى سردار گلمه سنگ.

 

بير آحوال گؤروپديم، ديه بيلمه ديم،

پنهان سريم حالقا يايا بيلمه ديم

آغى باشلاپ، يئنه قـُويا بيلمه ديم،

ايل آقاسى، سركرده حان گلمه سنگ

يئغين گؤركى، بللى سردار گلمه سنگ.

 

ايندى ديه رين هر ياقينا، هر يادا،

اؤزوم چيقديم، باشيم گيتدى دريادا،

تا قيامت قالديم، ناله- فرياده

ايل آقاسى، سركرده حان گلمه سنگ

يئغين گؤركى، بللى سردار گلمه سنگ.

 

قانليم فلك كسدى، گؤرينگ بيل لرى

كيمه قويدونگ باش سيز قالان ايل لرى

قانا دؤندى گؤزلرىمينگ سيل لرى

ايل آقاسى، سركرده حان گلمه سنگ

يئغين گؤركى، بللى سردار گلمه سنگ.

 

تأزه گل ديير جگر- باغريم داغلاتديم،

دستان آيديپ، زارينجى سؤز باغلاتديم،

بلند داغلار، قارا داشلار آغلاتديم،

ايل آقاسى، سركرده حان گلمه سنگ

يئغين گؤركى، بللى سردار گلمه سنگ.

 

   تأزه گل بو سؤزى تافشيريپ بولوپ اردى. ارسه كريم حانينگ كؤنگلى بوزوليپ، آغلاپ بير بأش كلمه سؤز دييدى:

 

آغلاپ قالديم چؤللرده بير يوزونگ گؤرمأن، آتام!

پرواز بولوپ داشينگدا حاللارينگ سورمان، آتام!

حسرت بيله جانيمدا چوخ قالدى آرمان، آتام!

ساليپ گيدن دردينگه تاپيلماز درمان، آتام!

عمرينگ چأجين آلديلار، ساوريليپ حارمان، آتام!

 

من آغلارين، آليسدان، تهران گيديپ تافينچا

قبرينگ اوستون بزه ديپ زر و زرباپ يافينچا

ياتيپ قبرينگ قوجاقلاپ، توپراغينگدان اوپـينجأ

حسرتينگ چيقماز جاندان، تا قيامت قوپـينچا

چأره يوقدور اول حاقدان بولوپدير فرمان، آتام!

 

گؤز گؤرينچأ كؤيمه دينگ، سوردينگ بير بأش گؤن دؤرأپ

سالدى باشا غاللاسين شوم فلك سازين قوراپ

سن گيده لى انچه گون ايله دينگ حاليم حاراپ،

نوميد بولدوم گيدن يوللارينگ قاراپ

گؤزوم گؤريپ بير بأش گون پناه دان يؤرمأن، آتام!

 

جان- جگرلر آغلاشيپ، باشينا قارا باغلاپ

سيناسينا دآش اوروپ، جگر- باغرين داغلاپ،

گيتدينگ  دوستلار آغلاديپ، رقيب لار كؤنگلون چاغلاپ

تا قيامت الميدام قارا باغلاپ، قان آغلاپ

قالديم دؤرت داشيم گؤزلأپ، تلموريپ هر يان، آتام!

 

واصفينگ اوقار آغلاشار، انچه شالار، انچه حان،

مارى و ماشات، آستراباد، آشاقدا آذربايجان

آرزو ايلأپ بأش قالا، بلخ، بخارا، بدخشان،

آليس اولكه اشيديپ، چكرلر ناله-افغان،

زارينگ چكيپ آغلاشار، بار ايران، توران، آتام!

 

نووچا چاغلاردا باده بردينگ شيرين جانلارينگ

دپه سىنينگ تأجىدينگ، بگ، پادشاه، حانلارينگ،

قيلجينگ، نانينگ بيله دولدوريپدير دانلارينگ

قالدى، چؤللر ياس توتوپ، آط چاپان ميدان لارينگ

گيتدى قولدان، قالمادى سوردوگينگ دؤوران، آتام!

 

كريم حان ديير، باشدينگ سانـسيز آغير قوللارينگ،

بلند داغلار شيرىدينگ، آچ قوردىدينگ چؤللرينگ

واصف ادمأگه دوشوپدير، اوستوميزدن يوللارينگ

انچه يولونگ گؤزله ديم، ساغ گل دييپ ايللرينگ

گؤز گؤرينچأ كؤيمأنى، گيديپ سن دورمان، آتام!

 

   كريم حان بو سؤزلرينى تافشيريپ بولاندان سونگ ذكى آغلاپ آتاسىنينگ شانينا بير بأش كلمه سؤز دييدى:

 

انچه گونلر گيدن يولونگ قاراليپ

من آغلارين، ايللر آغلار، جان آتام!

من تاپماسام ايلى گؤزلأپ، آرالاپ

من آغلارين، ايللر آغلار، جان آتام!

دولانماسانگ آغير ايله، حان آتام!

 

سنينگ اودونگ چيقماز ايچدن اؤلينچأ

خزان اوروپ، تر غنچه لار سولينچا

روزى محشر تا قيامت بولينچا

من آغلارين، ايللر آغلار، جان آتام!

دولانماسانگ آغير ايله، حان آتام!

 

مؤولام سنى يئنه قايديپ برمه سه

ايل ايچينده آدينگ گزيپ يؤرمه سه،

تا قيامت ايندى گؤزوم گؤرمه سه،

من آغلارين، ايللر آغلار، جان آتام!

دولانماسانگ آغير ايله، حان آتام!

 

خزان چاليپ تر غنچه لر سولدى دييپ

باشيميزا آخر زامان گلدى دييپ

چؤل موغاندا غريب يرده اؤلدى دييپ

من آغلارين، ايللر آغلار، جان آتام!

دولانماسانگ آغير ايله، حان آتام!

 

يامان آغير سؤودا قويدونگ باشلارى

دؤوديره يين سينام اوزره داشلارى

سيل دك آقيپ گؤزلرىمينگ ياشلارى

من آغلارين، ايللر آغلار، جان آتام!

دولانماسانگ آغير ايله، حان آتام!

 

اوغرونگ گؤزلأپ گؤزوم قالدى يوللاردا

اؤزونگ گيتدينگ، واصفينگ قالدى ديللرده،

سن بولماسانگ يازى- يابان چؤللرده،

من آغلارين، ايللر آغلار، جان آتام!

دولانماسانگ آغير ايله، حان آتام!

 

ذكى آيدار قان آغلاتدينگ ايللرى

آقديريپ سن گؤزلرينگدن سيللرى

باغريم كسدى اجيزلرينگ ديللرى

من آغلارين، ايللر آغلار، جان آتام!

دولانماسانگ آغير ايله، حان آتام!

 

   ذكى بو سؤزى تافشيريپ بولوپ اردى. ندير جان پيداليق اديپ بير بأش كلمه سؤز دييدى:

 

داد الينگدن، اؤرته نيين بير نيجه

غانليم فلك، شير آتامى نئيله دينگ؟

غريب يرده نه ايش سالدينگ باشينا

غانليم فلك، شير آتامى نئيله دينگ؟

ايل آقاسى، حان آتامى نئيله دينگ؟

 

آقا- بگلر يئغيليـپدير داشيما

زأهر- زاقغون قاتينگ منينگ آشيما

نه گتيردينگ آخر زامان باشيما

غانليم فلك، شير آتامى نئيله دينگ؟

ايل آقاسى، حان آتامى نئيله دينگ؟

 

قان آغلاتدينگ حانى، بگـى، تؤرأنى

گه ينديردينگ باشلارينا قارانى

سالدينگ جگر- باغريميزا بيتمز يارانى

غانليم فلك، شير آتامى نئيله دينگ؟

ايل آقاسى، حان آتامى نئيله دينگ؟

 

خوب قيليقـلى هم قليچلى چؤره كلى

آغير ايلده شاه يانيندا گره كلى

شير پنجه لى، باتير قاپلانگ يوره كلى

غانليم فلك، شير آتامى نئيله دينگ؟

ايل آقاسى، حان آتامى نئيله دينگ؟

 

آيلاناندا ساغى- سولى ياساولى*

قول لاريندا سر جيداسى* يالاولى*

دمير دونلى، ذوالفقارى قيلاولى*

غانليم فلك، شير آتامى نئيله دينگ؟

ايل آقاسى، حان آتامى نئيله دينگ؟

 

ساغ گلمه دى آقا- دؤنه يؤرمه دى

آغير ايله بير سرانجام برمه دى

آيرا دوشدى، قايديپ گؤزوم دوشمه دى

غانليم فلك، شير آتامى نئيله دينگ؟

ايل آقاسى، حان آتامى نئيله دينگ؟

 

ندير آيدار قان آغلاتدى گؤزلرى

دآش اريدر دستانلارى، سؤزلرى

آرا يولدا ياياو قويوپ بيزلرى

غانليم فلك، شير آتامى نئيله دينگ؟

ايل آقاسى، حان آتامى نئيله دينگ؟

 

   ندير بو سؤزى تافشيريپ بولوپ اردى. ارسه ايناق حان آغلاپ، آتاسىنينگ شانينا بير سؤز دييدى:

 

اوغرين گؤزلأپ، گيدن يولون قارالاپ

من آغلارين ايللرـ آتام گلمسه

آهين چكيپ، جگر- باغرين پارالاپ

من آغلارين ايللر، آتام گلمسه.

 

من تاپماسام سوراغ ساليپ ايللرده

تا قيامت زارين چكيپ ديللرده

يوزوم توتوپ يازى- يابان چؤللره

من آغلارين ايللر، آتام گلمسه.

 

هوشم گيتدى ايللر، گلمن اؤزومه،

عألم يانار سينامداقى كؤزومه،

سيز بير زامان قولاق قويونگ سؤزومه

من آغلارين ايللر، آتام گلمسه.

 

درديم چوخدور، غامدان منى سايلامانگ

«آخى- زارين قويار» دييپ اويلامانگ

«صبر ات» دييپ مانگا ترخوس ايله مأنگ

من آغلارين ايللر، آتام گلمسه.

 

آيرا سالدينگ شيرين جانيم ياقديريپ،

بو فلك- ينگ آپىسينا* چاقديريپ،

گؤزلريمدن قانلى ياش آقديريپ،

من آغلارين ايللر، آتام گلمسه.

 

ايناق آيدار دستان آلديم سارالاپ

شاهيرلارينگ سؤزلريندن آرالاپ

حاسرات بيلن جگر- باغريم پارالاپ

من آغلارين ايللر، آتام گلمسه.

 

   ايناق حان بو سؤزلرى تافشيريپ بولوپ اردى. ارسه حوجامبردى حانينگ سويشه آدلى بير قيزى آغلاپ بير بأش كلمه سؤز دييدى. گؤر باق نأمه دييپدير:

 

اؤيلرينگه آيلانيپ بير گلمه سنگ، قيبلام آتام!

يوزلريمدن ايسغايئپ، سن دييمه سنگ « بالام» آتام!

داغى- داشى انگره در بو چكديگيم، نالام آتام!

آيرا سالدى بيزنى سندن، چأره يوق، مؤولام آتام!

آى قيز ايللر آقاسىدينگ، دؤنه ؤر، كأبأم آتام!

 

گل، جگريم پاره بولدى، گؤزلريم قان آغلادى

اشيديپ اقليم-اولوسلار، بارچا يگسان آغلادى

انچه بگلر، انچه حانلار، انچه سلطان آغلادى

اول گيدن يولونگ قاراليپ، بار سؤيون حان آغلادى

آى قيز ايللر آقاسىدينگ، دؤنه ؤر، كأبأم آتام!

 

شوم فلك باغريمنى كسدى، پنجه اوردى بيللره

آغلاى-آغلاى گؤزده ياشيم دؤندى داشغين سيللره

سازينى قوردى، بلند تاو بردى، بام و زيللره

گلمه سنگ سن، كيم بره ر ايندى سرانجام ايللره

آى قيز ايللر آقاسىدينگ، دؤنه ؤر، كأبأم آتام!

 

شير كيمين اول گورله ينده، گويچلى دوشمان يآن برن

اول يئغين سردارىدينگ، يوزمونگ قشونا سان برن

انچه لره آط باغيشلاپ، انچه لره دون برن

بار قاجار، أهلى يموت تأصيبين ايزلاپ جان برن

آى قيز ايللر آقاسىدينگ، دؤنه ؤر، كأبأم آتام!

 

آقايانا سن گزيپ، هر يانا دؤنسنگ ياغشيدير

گؤر گؤريپ هم اوغلا- قيزا، بير قووانسانگ ياغشيدير

انچه قول- قيرناق، خانه زادلار* اولانسانگ ياغشيدير

آووريليپ بار ايزينگا، سن بير دولانسانگ ياغشيدير

آى قيز ايللر آقاسىدينگ، دؤنه ؤر، كأبأم آتام!

 

سويشه آيدار انگره ده يين داغى- داشى، دوزلرى

من بو گون تاغليم آليپ أهلى سبحاندان سؤزلرى

آغلاى-آغلاى دوستلارينگ قان ياشا دؤلدى گؤزلرى

تلموروپ هر يان آتاسيز چؤلده قويدونگ بيزلرى

آى قيز ايللر آقاسىدينگ، دؤنه ؤر، كأبأم آتام!

 

   سويشه بو سؤزى تافشيريپ بولاندان سونگ حوجامبردى حانينگ توقار ديين قيزى آتاسىنينگ شانينا بير بأش كلمه سؤز دييدى:

 

آغلاى-آغلاى من بو جاندان بولموشام بيزار، آتام!

گلمه دينگ سن، گؤرمه دى بو گؤزلريم ديدار، آتام!

بولموشام بير يوزلرينگ گؤرمأگه من زار، آتام!

بولدى سن سيز گينگ جهان بو گؤزلريمه دار، آتام!

بار سؤيون حانينگ باشىدينگ، شونقاريم سردار، آتام!

 

داش-آليس يرلرده قالدينگ، مسگن- ينگده بولمادينگ

انچه ترخوس ايله ديك هيچ بير تؤوللا آلمادينگ

دال چنار سروى آغاجينگ ساياسيندا سولمادينگ

توپراغينگ چكدى آليسدا، بير دولانيپ گلمه دينگ

بار سؤيون حانينگ باشىدينگ، شونقاريم سردار، آتام!

 

انچه يوردا، انچه اولكه لره باردينگ باش اوروپ

اول بييك شاه ساقلادى، آلتين يوزوگينه قاش اوروپ

چؤل موغاندا جان چيقيپ، تهران گتيرميش لأش اوروپ

قالديم آغلاپ، سينه داغلاپ، باغريما بير داش اوروپ

بار سؤيون حانينگ باشىدينگ، شونقاريم سردار، آتام!

 

بير حاراسات قوپدى، ياشينگ اول ياقينا- داشلارا

گؤر، بو گون آخر زامان بولدى دوغان- قارداشلارا

سن پناه دينگ بير آغير ايشلر دوشنده باشلارا

جان آتان، قان آغلاشار، زاريم يتيشـسه داشلارا

بار سؤيون حانينگ باشىدينگ، شونقاريم سردار، آتام!

 

سن آليس دوشدونگ، ساليپ اؤز يوردونگـى- بو مسگنى

بو كسه آستراباد، قويدونگ ايه سيز گورگنى

تا قيامت آخى- زاره قويدونگ ايندى سن منى

يوز يئل آيريلسام اونوتمان، جان آتام، كأبأم سنى

بار سؤيون حانينگ باشىدينگ، شونقاريم سردار، آتام!

 

ديير توقار زاريم اشيديپ بار سؤيون حان آغلادى

شوم فلك دوست آغلاديپ، دوشمان داماغين چاغلادى

داش آليسدا قالدينگيز، جان- جگريم داغلادى

گؤر، بو گون باغريم كسيپ، ديليم نه دستان باغلادى

بار سؤيون حانينگ باشىدينگ، شونقاريم سردار، آتام!

 

   توقار بو سؤزى تافشيريپ بولدى. ارسه حوجامبردى حانينگ آقاسى محمدبردى يانيپ- بيشيپ بير بأش كلمه سؤز دييدى:

 

آى قيز ايل قالدى ياياو، سن گلمه دينگ، جانيم دوغان

آغلاى-آغلاى گؤزلريمدن آقدى گؤر قانيم دوغان

ياندى- بيشدى كؤزه دؤندى، قوريدى قانيم دوغان

يوك آغيردير باشدا يوق تورماغا درمانيم دوغان

بير يوزينگـى گؤرمه ديم چوخ قالدى آرمانيم دوغان.

 

آغلاى-آغلاى قالديم من، بير قوجاقلاپ بير گؤريپ

دؤنده ريپ هريان يوزينگـى، من قبله سارى اؤوريپ

يوزلريمى يره اوروپ، باشيما توپراق ساوريپ

چأره يوقدور نيله يين قالديم شو يرده آخ اوروپ

بير يوزينگـى گؤرمه ديم چوخ قالدى آرمانيم دوغان.

 

آلا ساليپ شوم فلك، من غافل اؤزوم بيلمه ديم

اشيديپ ياويز حابارينگ بوينوما هيچ آلماديم

اؤرته نه يين من سنينگ اوستونگده حأضير بولماديم

اؤوريليپ لأشينگ داشيندان، آغلاى-آغلاى قالماديم

بير يوزينگـى گؤرمه ديم چوخ قالدى آرمانيم دوغان.

 

دنگ اؤسوپ دنگ- دوش گزن دريادا كشتيم، يلكه نيم*

برچينيم دميرقالام هم باشيمىنينگ قورغانى

واخ دمير دونوم سؤوش گون قول لارىمينگ قالقانى*

آرقاداغيم، آلغيريم، بو چؤللرينگ آچ آرسلانى،

بير يوزينگـى گؤرمه ديم چوخ قالدى آرمانيم دوغان.

 

كلى شايى- سنىيه دولدوريپـدينگ دانينگـى

اؤتوريـپدينگ بو قيليق بيرله قليچ هم نانينگـى

نوچه چاغدا نئيله يين دؤكدى فلك بو غانينگـى

بير آليسدا چؤل موغان يوردوندا بردينگ جانينگـى

بير يوزينگـى گؤرمه ديم چوخ قالدى آرمانيم دوغان.

 

دينگله محمدبردى آيدار، بار سؤيون حان مردىدينگ

نوچه آغير بالاسىنينگ بير حؤورده دردىدينگ

گؤز بوگون قان آغلايئپ، دؤكدوم يوره گيمينگ دردىدينگ

اشبو داغلار شيرى سن بو چؤللرينگ آچ قوردىدينگ

بير يوزينگـى گؤرمه ديم چوخ قالدى آرمانيم دوغان.

 

   محمدبردى بو سؤزى تافشيريپ بولاندان سونگ، صادق حان آقاسىنينگ شانينا آغلاپ بير بأش كلمه سؤز دييدى. گؤرباق نأمه دييپدير:

 

غافل يرده اؤلوپ قالدينگ جان آقام

شيرين جاندا چوخ- چوخ آرمان قالدى

شانينگ گؤره ر گؤزى، ايللر آقاسى

آغير ياسينگ آخر زامانينگ قالدى.

 

قاتديم اگدى، فلك بيللريم اپدى،

غريب يرده سنى شوم آجال تاپدى

آخر زامان بولدى، قيامت قوپدى

آغير توزان باشدا دومانينگ قالدى.

 

انچه آغلاپ گزديم، تاپمان حابارينگ

انچه گون بيلينمأن اول حايرينگ- شرينگ

باطل بولدى يولونگ، كوته لدى گوزينگ

آغلاپ دوستونگ، گولوپ دوشمانينگ قالدى.

 

يوركده درد قويدى، باشدا دومانلار

سيل دك بولوپ آقدى گؤزومدن قانلار

ايشيكده قورغولى دورلى ديوانلار

بأش گون گزيپ سورن دؤورانينگ قالدى.

 

گيتدينگ شوندان آليس يولا باشلانيپ

نصيب چكيپ غريب يرده تاشلانيپ

يورغا مونيپ، يووريك بدوو قوشلانيپ

آطلار چاپان دألى ميدانينگ قالدى.

 

آرزان بولسون سانگا جايى جنت- ينگ

شاه نقاش- ه چكديريپدير صوراتينگ

الينگ بيلن برن حايرينگ- خيراتينگ

عيدينگ، آيلارينگ قوربانينگ قالدى.

 

صادق حان ديير خزان چالدى بوستانى

اسريك سرمست گزن أرينگ مستانى

گويچلنديردى شاهيرلارينگ دستانى

يوره گيمده آحى- سوزان لارينگ قالدى.

 

  صادق حان بو سؤزى تافشيريپ بولاندان سونگرا، عاراپ حان آقاسى حوجامبردى حانينگ شانينا بأش كلمه سؤز آيتدى:

 

سؤيون حانينگ باشى، بللى شير آقام

سنينگ شئيله بولوشينگا آغلارين.

آيرا دوشوپ، ايل- گونينگدن آزاشيپ،

غريب يرده قاليشينگا آغلارين.

 

چأره يوقدور گلسه حاقينگ پرمانى

شوم اؤلومينگ هيچ تاپـيلماز درمانى

قوم- خويشينگ، آى قيز ايلينگ گؤرمأنى

قضا يتيپ اؤلوشينگه آغلارين.

 

اركينگ گيديپ، حاير ايشيگينگ ياپـيلمان،

قارراپ، غيليپ قاليپ بيلينگ اپـيلمأن،

گلن گويچلى درده درمان تاپـيلمان،

ساراليبان سولوشينگا آغلارين.

 

شيخ فانى بولوپ، اجيزه بولمان

قوواتينگ اگسيليپ، اؤزونگدن قالمان،

اللى، آلتميش، يتميش، سگسنه گلمأن،

گيچ گليپ، تيز قايديشينگا آغلارين.

 

چؤل موغاندا جان بريپ سن، حارلايئپ،

يايناپ قالميش عاراپ آطلار حارلايئپ

يته بيلمه ى ايل- گونلرينگ زارلايئپ

آليس يولدا ناليشينگا آغلارين.

 

ايل- گونه، دوست- يار، قوم- خويشلار،

توزان سالدينگ، ياقينلارا، داشلارا

قان آغلاديپ، قارا گه ينيپ باشلارا

آغير ياسلار ساليشينگا آغلارين.

 

عاراپ حان ديير ياسا دوندى ايّـامـلار

دستان اديپ شيرين ديلدن تمام لار

آغير خلعت، يوز تومنليك انغاملار

بگدن، شاهدان اليشينگا آغلارين.

 

   عاراپ حان بو سؤزى تافشيريپ بولاندان سونگ، حوجامبردى حانينگ دوغانى اوغولجان بير بأش كلمه سؤز آيتدى. گؤر باق نأمه دييدى:

 

گؤرمه ديم قالديم دوغان، من بير دولانمان داشينگا،

چؤل موغاندا جان بريپ، تهراندا قالان لأشينگه،

شوم فلك رحم اتمه دى، تر نوچه قايدان ياشينگا،

آيلاناىديم، واى دوغان، نانينگ، قيلجينگ، آشينگا،

بيلمه ديم دونيأم دوغان، گلدى نه ايشلر باشينگا؟

 

بير يوزوينگ گؤرمأنى قالديم، جان آرمان، آغلارام،

يوز توتوپ بو چؤللره، من زارى گريان آغلارام

تا قيامت مسكن- ينگ اول بولدى تهران، آغلارام،

الميدام ايزينگدا ايندى آخ اوروپ، قان آغلارام،

بيلمه ديم دونيأم دوغان، گلدى نه ايشلر باشينگا؟

 

قاللا چوخ، آخر زامانينگ قالدى، بو سرده سنينگ

دؤندى اقبالينگ قايتدى ايشلرينگ شرده سنينگ

دوشدى، بئيله آرا يولدا باشلارينگ درده سنينگ

چؤل موغاندا، داش آليسدا، بير غاريب يرده سنينگ

بيلمه ديم دونيأم دوغان، گلدى نه ايشلر باشينگا؟

 

ديير اوغولجان انچه گزدينگ شاه بيلأنى ياناشيپ،

اول عراق* اولكه سين آلدينگ، انچه پوللار پايلاشيپ،

بار قاجار، يموت نوكرلرى باشينگدا آغلاشيپ،

آيرا دوشوپ بو آليسدا، آى قيز ايلدن آزاشيپ،

بيلمه ديم دونيأم دوغان، گلدى نه ايشلر باشينگا؟

 

                   تمت الكتاب

 

آخمات آننانپسوف:

          « حوجامبردى حان» دستانىنينگ دؤورى حاقيندا

 

  18- نجى عاصيرينگ ايكينجى ياريميندا ايرانينگ سياسى دورموشيندا اولى واقعالار بولوپ گچدى. 1747- نجى يئلدا نديرشاه آرادان چيقاندان سونگ، ايران پادشاسىنينگ تاغتينى ايه لمك اوچين زندلرينگ و قاجارلارينگ آراسيندا ييتى گؤرش باشلانيار. شاه بندأنينگ « حوجامبردى حان» دستانى شول دؤورينگ تاريخى واقعالارينى بيان اديأر. زندلر ايرانينگ گونورتاسيندا، قــاجارلار بولسا دمــيرقــازيغــيندا [حأضيركى آق قالانينگ تؤوه ره گينه ده- آ گ] ياشايان طايـپالار. قاجارلار بو يرده توركمنلر بيلن آراچأگـى بركيتمك ماقصادى بيلن شاه عباس صفوى(1- نجى) طاراپيندان 17- نجى عاصيردا گونباتار ايراندان [اوزال آدى مبارك آباد بولان آق قالادا يرلشديريليأر. گورگن آقارىنينگ ايلرى يوزينده يرلشن قاجارلارا يوقارى باش، قايرا يانينداقيلارا آشاق باش دييليأنميش- ا گ] گؤچوريليپ گتيريليأر. شاه عباسينگ فكرى بويونچا شايى قاجارلار بو اولكه ده سنى توركمنلره مناسيب قارشيداش بولماليديلار. اما بو ايكيسىنينگ ديلى و دأپ- دستورلارى ياقين بولانى اوچين، اولار اؤز-آرا ياقين قاتناشيقدا بولوپديرلار. حتى قارينداشليق قاتناشيقلارى هم يوزه چيقيپدير. نديرشانينگ ظولمونا قارشى قاجارلار و توركمنلر بيله ليكده گؤره شيپديرلر. شول گؤرشلرده قاجارلارينگ باشتوتانى فتح عليخان وفات بوليار. اونونگ اوغلى محمدحسن خان بولسا توركمنلرينگ آراسينا(دازلارينگ- آ گ) قاچيپ قوتوليار.

   محمدحسن خان توركمنلرينگ يموت طايپاسىنينگ داز تيره سىنينگ يگه نى بولوپدير و 25 يئللاپ اؤز دايسى بگنچ عالى بگ- ينگ اؤيونده ياشاپدير. اول گورگنده و خيوه دا نديرشانينگ قارشيسينا بولان توركمنلرينگ قوزغالانگـلارينا ايشنگگير قانتاشيپدير. مختومقلى فراغى اؤزىنينگ « عالى سيزينگدير» قوشغوسينى حوت محمدحسن خان قاجارا باغيشلاپ يازيپدير. [ سور فتحه سردار اوغلى گلدى وقت- بو دؤوران عالى سيزينگدير]  نديرشاه اؤلندن سونگ محمدحسنخان تاغتا چيقماق ماقصادى بيلن زندلره قارشى گؤرش آليپ باريار.

  1759- نجى يئلدا محمدحسنخان قاجار زندلر طاراپيندان اؤلدوريليأر. اونونگ اوغلى آقامحمد خان بولسا زندلره اسير دوشمه جك بولوپ، يموت توركمنلرىنينگ آراسينا قاچيپ گليأر. محمدحسنخان اؤلندن سونگرا، زندلرينگ باشتوتانى كريم خان زند، ايرانينگ حأكيمليگينى اله آليار. 1776- نجى يئلدا كريم حان آرادان چيقيار.

  آقامحمد حان اؤز آتاسىنينگ عارينى آلماق ماقصادى بيلن، هم- ده شاه تاغتينى ايه لمك اوچين زندلره قارشى گؤرشه باشلايار. بو گورشده اول اساسان هم توركمنلره بيل باغلاپدير و شولارينگ ياردامى بيلن ايرانينگ دميرغازيغينى اؤزينه تابين اديپدير. گلجكده شاه تاغتينا ايه بولجاق بو قاجار حانى اؤزىنينگ ظاليمليغى، قانحورليغى و ملغونليغى بيلن تانيليپدير. آقامحمد حان اؤزينه قارشى بولان حان- بگلرينگ كؤپوسينى حيله بيلن يا- دا آوى- زأهر بريپ يوق اديپدير. حوجامبردى حانينگ هم شول حيله لرينگ فداسى بولانديغى بارادا چاقلامالار بار.

   آقامحمد حان حأكيمليگينى ايميقلى بركيدندن سونگ اوز يارانى بولان توركمنلرى هم تابين اتمگ اوچين حركت اديپ باشلايار. اول 1790- نجى يئلدا اتركده و گورگنده اوتوران توركمنلرينگ اوستونه اولى حاربى يؤريش قورنايار. شول يؤريشينگ نتيجه سينده كؤپ توركمن اوبالارى تالانيپ، توزدوريليار، مونگلرچه آدم قيريليار. توركمن حانلارىنينگ اوغوللارى گرو حؤكمينده تهرانه آلنيپ گيديليأر. شول أكيديلنلرينگ آراسيندا حوجامبردى حانينگ اوغلى ندير هم بولوپدير. آقامحمد حانينگ بو ظاليمليغى تيز واقتينگ ايچينده بوتين ايرانا يايراپدير و حالق كؤپچوليگـى طاراپيندان نألت له نيپدير.

   اترك- گورگن توركمنلرينى جزالانديراندان سونگ، آقامحمد خان، كلى ايرانا ايه بولماق نيتى بيلن زندلرينگ اينگ سونگقى وكيلى بولان لطفعلى حانا قارشى حركته گيريشيأر. شول دوورده لطفعلى حان زند بارى- يوغى 20 ياشيندا بولوپدير، شونگا گؤرأ توركمنلر اونگا «اوغلان حان» دييپديرلر. آقامحمد خان كرمان شهرينده اوتوران لطفعلى حانا قارشى يؤريش اتمگ اوچين يموت توركمنلرينه فرمان گؤنده ريپدير. شول فرمانـدا توركمنلردن قشون اوچين آدم بريلمگـى طالاپ اديليپدير. اگر- ده بو طالاپ يرينه يتيريلمسه اوندا « توركمنلرينگ باشى اؤلوملى، مالى تالانگلى» بولجاقديغى، ياغنى اوستلرينه جزا بريجى حاربى يؤريشينگ قايتالانجاقديغى بارادا حابار بريلن.

   بو يرده بللنملى زات، اول- دا توركمنلرينگ اؤكده و باتير سؤوشجيلرديگـىنينگ ديللره دستان بولانديغى دير.

   شانينگ ادن طالابينى آرا آليپ ماصلاحاتلاشماق اوچين توركمن آق ساقغاللارى حوجامبردى حانينگقيدا يئغنانيارلار. حوجامبردى حان اوتورانلارا، اؤز آطلى لارى بيلن شانينگ حيذماتينا بارجاقديغينى آيديپدير. اول شئيله ليك بيلن توركمنلرينگ اوستونه گچيريلجك حاربى يؤريشينگ اؤنگونى آلماغى يوره گينه دوويـپدير. اوسته سينه تهراندا توركمن حانلارىنينگ اوغوللارى گرو ساقلانياردى. اولارينگ آراسيندا حوجامبردى حانينگ اوغلى- دا باردى. ماصلاحاتا گلنلر حوجامبردى حانينگ تكليبينه قوشوليارلار. نتيجه ده حوجامبردى حان آطلىلارا باش بولوپ تهرانه يولا دوشيأر. آقامحمد حان، حوجامبردينى قشون باشى بلله يأر و كرمانينگ اوستونه ايبريأر. [مختومقلىنينگ"چاودير حان اوچين قوشغوسيندا : « قضادير قسمت دير يزدده، كرمانده، مگر تارتدى قانلار چاودير حان اوچين» ديين سطرى بلكى شول واقعانى آنگلاتجاق بولياندير- آ گ]

   حوجامبردى حان كرمانى غابايار و ضبط اديأر. كرمانينگ حؤكومدارى لطفعلى حان قاچيپ سيـپيار. يؤنه توركمن حانى مراد حان اونونگ اوغلونى توتوپ، آقامحمد حانه التيپ بريأر. شئيله ليكده كرمان بويون اگديريليأر و آقا محمد حان بوتين ايرانا حأكيم بوليار. اول هم ندير شانينگ اديشى يالى رسمى تأچ گه يمگ داباراسينى موغان چؤلينده گچيرمگـى ماخول بيليأر. موغان چؤلى آذربگجاندا يرلشيپ، توركى قيزيل باشلارينگ اؤز بولوشلى مركزى ديين ياليدى. توركى حاقلارينگ دأبينه گؤرأ تأزه سايلانان پادشانى آق كچأنينگ اوستونه مونديريپ، يوقارى گؤتريأرلر، سونگرا بيردن غيغيريپ، اونى شاه دييپ ايغلان اديأرلر. ندير شاه هم شو دأبه ايه ريپدى. [1924- نجى يئلدا توركمنصحرادا عثمان آخون يولباشچيليغا سايلاناندا اونى آق كچأ مونديريپ، اوچ گزه ك كوممت قاويزينگ مناره سىنينگ داشيندان آيلاپديرلار آ گ]

   كرماندان موغانا گيديشليگينگ دواميندا آقامحمد شاه، گورجى پادشاسى هيراكل(2- نجى) هم جزالانديرماغى ماقصات ادينيأر. سبأبى اول اورسيت ينگ راياتليغينا گچيپ، ايرانا بويون اگيپ، سالغيت برمگـى بس اديپدى. ايران قشونىنينگ گورجستانا يؤريشى حاقيندا « حوجامبردى حان» دستانيندا هم يادلانيپدير. گورجستان ينگليپ، تفليس شهرى آلينيار. شوندان سونگ آقا محمد حان موغان چؤلينه گليپ 1794- نجى يئلدا رسمى دابارا قوريار و باشينا شاليق تأجينى گه ييأر. شول يردن شاه قشونى، وزير وكيللرى بيلن تهرانه اوغرايار. اول شهر ايرانينگ پايتاغتى دييليپ ايغلان اديليأر. حوجامبردى حان شول رسمى دابارا ماحالى آرادان چيقان بولمالى. آقا محمد شاه اونى آيراتين سيلاغ- حورمات اديپ، اؤزى بيلن تهرانه آليپ قايديار هم- ده اونى « دولت دروزه سى/ دروازه دولت» نينگ غابات قارشيسيندا جايلاديار.

  آقا محمد شانينگ حأكيمليك سوره ايلكينجى يئللاريندا توركمن حانلارى دؤولت گنگشلرينده وزير- وكيللر بيلن دنگ درجه ده اوتوروپديرلار. يؤنه اولار رحمسيز شانينگ دوزگونينه بويون اگمأگه قايئل بولمايارلار. شونينگ اوچين 1796- نجى يئلدا آقا محمد شاه توركمنلرينگ يوردونى غاضاپلى دارايار و انچمه قيرغينچيليق لار اديأر.[ بو يؤريشلر باراسيندا  لسلن الملك سپهرينگ يازان« ناسخ التواريخ» اثرى كؤپ ماغلومات بريأر. آ گ]

   آقا محمد شانينگ آليپ باران ايچكى و داشقى سياساتى اؤرأن ياويز بولانديغى اوچين، اونونگ اؤزى- ده شول سياساتينگ قوربانى بوليار. 1797- نجى يئلدا گورجستانينگ اوستونه اديلن ايكينجى يؤريشده شوشا قالاسيندا اونى اؤز حيذماتكأرلرى اؤلدوريأر. اونونگ پادشاليغى 18 يئل 10 آى بولوپدير.

   شابندأنينگ « حوجامبردى حان» دستانىنينگ سوژه سى شول پاجيغالى واقعالارينگ اساسيندا يازيليپدير. حوجامبردى حان باراسيندا ايران چشمه لرينده- ده آز كم ماغلومات بريليأر. 18- نجى عاصير توركمن تاريخينا دگيشلى، ايران، بخارا و خيوه چشمه لرىنينگ آوتورلارى[يازارلارى ا گ] كؤشك يازيجيلار بولانليغى اوچين، كؤپلنچ واقعالارى اؤز حؤكومدارلارينا ياراجاق أهنگينده بيان اديپديرلر. شو حيلى گوندوغار يازيجيلارينگ ايشلرى بيلن دنگشديرلنده، شابندأنينگ دؤره دن اثرينده تاريخى واقعالار حاص ايغتيبارلى و آيدينگ بريليپدير. بو اثر 18- نجى عاصيرا دگيشلى بولان آز سانلى توركمن يازوو تاريخى چشمه لرىنينگ اينگ سالدامليسىدير.

 

آخمات آننانپسوف

تاريخ عليملارينگ كانديداتى

آشغابات 1990

 

 

 

 

سؤزلوگ و دوشوندوريش

                                       آ

آط آچماز: كوشت(شطرنج) اوينوندا حركت آدى

آليس: اوزاق، داش ير

آى قيز: حوجامبردى حان و دازلارينگ اولى يرلشن يوردى

آوان: آوبان، آو ايه سى

آرچا: داغ اتكلرينده بيتيأن برك آغاچ

آلا، آل: حيله، حقه، مكير

آيريم: ايكى اؤركوْچلى دويه

آپى: افعى

                             ا أ

اوغلان حان: لطفعلى حان زندينگ لاقامى

ارسه: بئيله بولسا، اوندان سونگرا

اوردوا: اوردو، قشون

اولجا: اورشدا غازانيلان غنيمت

اوْيون: سس، غالماغال

الجاس: اجيز، حور

ابترا: افترا، بو يرده يامان ياغدايا سالماق

اذن: روغصات

اوچماخ/اوچماق: جننت، بهشت

اوسلاماق: دويدانسيز، حابارسيز

اولوس: ايل- گون، يورت

اؤتگه ريپ: اؤتوريپ، گچيريپ

ايراق: اوزاق، داش

أرچ: أر، باتير ييگيت

 

                             ب پ

بارساماق: بيزلر يالىلار

بىداماغ: دماغ= روحيه، مازا، بو يرده مازاسيز

بـُوز: قويى رنگ، گؤك رنگ، بو يرده فهملى آدم

باباحان: آقامحمد حانينگ دوغانى فتع عليحانينگ آد داقيلانى

بابام: آقامحمد حان بگنچ حانينگ قيز آغتيغى بولانى اوچين، اونگا بابام دييپ يوزله نيپدير.

برچ: كسل ضرارلى بدن ده قالان دوون، قاتيپ قالماق.

بورت: مورت

باركش: يوكچى

باو: تعليم تربيه لى، باى، بو يرده لأليك چاغا

بام- زيل: موسيقى- دا آشاقى و يوقارقى پرده لره فارسچا زير و بم دييليأر.

باغا: Baaga: جعفربايلاردا تيره آدى

بيتگه ريپ: بيتيريپ

برجين: چه په رى(چفرى)، حصار

بورون: اوزال[ساغليغينگ قدرينى بيلگيل حاسسا بولمازدان بورون- مختومقلى]

پركنده: اوتيلن

 

                             ت

ترخوس: درخواست، التماس

تاصصاديق: صدقه، خير و احسان

تيرمك: يولماق(باغبان گلى تيردى)

تارحان: اركين، پادشانينگ يانينا ايسلأن واقتى باريپ بيليأن كيشى.

تالان: تالانگ

تل: ساچ ينگ بير تارى

تؤره: حان- بگ

تلموروپ باقماق: بويون بوروپ باقماق

تون: گيجه يارى، قارانگقيليق

تانگ: گنگ- تانگ زاتلار

توغ: بايداق

                             ج چ ح خ

جيدا: نايزا

چأچ: دؤويليپ حارماندان آلنان آراسسا بوغدايىنينگ اويشمگـى

چونى- شرف: يموتـلارينگ ايكى اولى شاخاسى

حرم: نيكالى عيالى، حريم، قورالان ير، ناموس

حونكار: روم پادشاللارينا بريلن لاقام.

خانه زاد: نوكر

خسرمن الله: الله دان حاراى، مدد

خراط: يوناچى، آغاچ اوستاسى

خيره/ خيره سر: پانگ كله، واغشى

 

                             د ر ز

دايا(دايىغا): قاجارلار، دازلارا دايى دييـپديرلر

دان: دابارا، شهرات

دهستان: گورگن بيلن بالقان يايلاسىنينگ آراسيندا اولى مدنيت مركزى بولوپدير. اول، دازلارينگ(قاديمى داخه لرينگ پايتاغتى) [دهستانينگ بايريندا بادى صبانى گؤرسم- مختومقلى]

دگره: داش- تؤوره گـى

دؤولت دروزه: قاديمى تهراندا اولى محله لرينگ بيريسى بولوپ اونگا پارسلار دروازه دولت دييأرلر. حوجامبردى حانينگ جايلانان يرى.

دال: (د) حرفى، بو يرده بيل بوكولمك[ فلك الف قاتديم، دال اتدى]

راقام: فرمان

زنگ: پوس

 

                             س ش

سانغى: تلبه، گؤدك

ست: يول، اوغور. [مختومقلى ست آچاندير، بو دوران سندن گچندير- سونگـى داغى قوشغيدا]

سوننأ/ سنى يه: اهل سنت، شايى/ شيعه بولماديق لار.

سياست سورمك: برك تنبيه اتمك، حايبات آتماق

سارى/ تهران سارى: تهرانه طاراپ

سوْيــه ك: سونگك، جسد

سينماق: قيريلماق، دؤويلمك، سينماز: برك، قايم

شونقار: آو قوشى، آلغير

شين بيلن جيم: شيطان الرجيم/ داشلانان شيطان

 

                   ص ض ع غ ف ق

صوم: خالص، بوتين، سره

ضم/ ضم كند: يئغناماق، اويشورمك

عراق: قاديمى تهران و رى اولكه سينه عراق دييليپدير

غازنا: حازينا

غالـلا: غوغا بولماغى آخمال

غورى ساخلار: بو يرده فرسخ(فرسنگ= 6 كيلومتر) بولمالى

فراش: جلاد، باش كسر

قورغان: قالا

قوربات: بو سؤزينگ بو يرده تربت، توپراق بولماغى آخمال

قيلاو: اؤتگور، كسگير

قالقان: قليچ اورلاندا قوراماق اوچين توتوليان تگه لك دمير

 

                             ك گ ل

كسه اتك: گورگنده يورت آدى، كسه آرغاچ ديين يالى.

گرچك: حاقيقات، دوغروسى

گنده: گؤدك آدم، آقماق

لحد: قبرينگ ايچكى بؤله گـى، جسدينگ قويوليان يرى

 

                             م ن ى

مونغين: ميوه لى اغاچ

مأتر/مهتر: آط باقار

مأصيل: حاصيل اديأن، بو يرده عزرايئل دان ماقصات

مهره: مؤهر اتمك، باغلاپ قويماق، قفل اورماق

نرد: شطرنج

نوربات: آمان ديله مك

نمرسه، نأرسه، زات

يايماق: چاشيرماق، يايراتماق

ياياو: پياده

يئغين: قشون

يگ: ياغشى

يارليغ: فرمان

ياساو: لشكر

يالاو: كسگير

يلكن: ناو/ كشتىنينگ بادبانى