<address align="center"> <font color="#FF0000"><span style="font-style: normal"><b><span lang="SV">TÜRKMENISTANYÑ ”AGZYBIRLIK” DEMOKRATIK HALK HEREKETI</span></b></span></font></address> <address align="center"> <font color="#000080" size="5"><b> <span lang="SV" style="font-family: Times New Roman; font-style: normal">GÖKDEPE GALASYNYÑ SYNMAGYNYÑ WE </span></b></font> </address> <address align="center"> <font color="#000080" size="5"><b> <span lang="SV" style="font-family: Times New Roman; font-style: normal">TÜRKMENISTANYÑ KOLONIAL GARA?LYLYGA DÜ?MEGINIÑ ÝAS GÜNI</span></b></font></address>
 Turkmensahra

  ترکمنصحرا

TÜRKMENISTANYÑ ”AGZYBIRLIK” DEMOKRATIK HALK HEREKETI
GÖKDEPE GALASYNYÑ SYNMAGYNYÑ WE
TÜRKMENISTANYÑ KOLONIAL GARA?LYLYGA DÜ?MEGINIÑ ÝAS GÜNI


Gökdepe galasy 1881 ýylyñ 12-nji ýanwarynda weýran edilýär. General Lomakiniñ ba?tutanlygyndaky birinji çozu?lary ?owsuz gutaran rus basybalyjylary bu masgaraçylykdan çykmak üçin 1880 ýylda ikinji gezek Türkmen topragyna çozup girýärler. Bu gezek rus go?unlaryna agressivlikde we rehimsizlikde rus-türk ur?unda ýakasyny tanadan, ?öhratparaz we gedem general Skobelev ba?tutan bellenýär. Ol öz ganhor paty?asynyñ  ynamyny ödemek üçin hiç zatdan gaýtmajagyny entek Peterburgdaka mälim edýär. Döwürde?leriniñ bellemegine görä, general Skobelev türkmenleriñ Gökdepe galasyndan çykman, hemmesiniñ bir gala ýygnanyp, gorany? ur?uny alyp barmagyny Hudaýdan diläpdir. Sebäbi ol rus paty?asynyñ go?unlarynyñ türkmenleriñkiden has gowy ýaraglananlygyny oñat bilipdir we öz uzaga atýan agyr toplaryny ulanyp bilseler, onda ýeñ?iñ hökman öz taraplarynda boljaklygyna ynanypdyr.
 
Döwürde?leriniñ ?aýatlyk etmegine görä, general Skobelev Gökdepe galasyny gana gark etmegi we ?eýdibem ruslaryñ milli gahrymanyna öwrülmegi arzuw edipdir. ?onuñ üçinem ol türkmenleriñ gaça uru?, ýagny partizançylyk taktikasyny däl-de, gorany? usulyny saýlap almaklaryny isläpdir. Çünki rus go?unlary özleriniñ ýarag taýdan artykmaçlyklaryny diñe galanyñ gar?ysyna ulanyp biljekdiler. Eger-de türkmenler gaça uru? taktikasyny saýlap alsalar, onda süýräp gelen köpsanly agyr toplarynyñ ruslara peýdasy degjek däldi. Üssesine-de türkmenler gaça ur?a ökdediler.
 
Parasatly Hanmämmet atalyk bilen Orazmämmet serdaryñ öwüt-ündewleri diñlenmän, Uly maslahatda rus go?unlary bilen uru?maly diýlip karar edilensoñ, galanyñ goragynyñ ba?tutanlygy dört sany serdara ynanylsa-da, gyzza-gyzza gelende, Gökdepe galasynyñ goragynyñ serkerdeligi alaman serdary Dykma serdaryñ elinde jemlenýär. Ol uru?da ruslaryñ üstün geljek taktikasyny dowam etdirip, galadan çymaly däl, ony soñky damja ganymyza çenli goramaly diýip, buýruk berýär. General Skobeleve-de geregi ?ol eken, ol uzaga atýan agyr toplaryny edil galanyñ alkymynda gurup, galany yzygiderli top okuna tutup ba?laýar. Netijede galadaky ur?ujylardan we parahat ilatdan birnäçe müñüsi irginsiz ýagdyrylýan top oklarynyñ gurbany bolýar. Gyssagara-da gazylan tümler (ýer döle) parahat ilaty top okundan gorap bilmändir.
 
Agyr ýitgilere garamazdan, türkmenler galany goramagy dowam etdiripdirler. Olaryñ gijeki duýdansyz hüjümleri bolsa, basybalyjylaryñ hatarlarynda dowul döredipdir. Gijeki hüjümlere erkekler bilen bir hatarda türkmen aýal-gyzlary-da gatna?ypdyrlar. Olaryñ käbiri bu söwe?lerde gahrymanlarça wepat bolupdyrlar.
 
Gündizki aýgytly hüjümde türkmenler bir gezek du?many agyr aljyraññylyga sezewar edýärler. ?onda olar ruslaryñ garymda ýatan birinji hataryny çym-pytrak edip, olary gaçmaga mejbur edýärler. Bu söwe?de türkmenler köp sanly ýarag olja alyp, üssesine-de Ap?eron polkunyñ söwe? baýdagyny-da ele salýarlar. Söwe? baýdagyñy aldyrmak uru?da ýeñilmek bilen barabar masgaraçylyk hasap edilýär. 
 
Netijede ýüzbe-ýüz uru?da türkmenlerden asgyn gelen rus go?unalry galany almak üçin harby  hilegärlige ýüz urmaly diýen karara gelýärler. Olar assyrynlyk bilen garym gazyp, galanyñ diwarynyñ düýbünde ummasyz köp mukdarda däri goýýarlar. Galanyñ goragyna serkerdelik eden Dykma serdar du?manyñ bu harby mekirligine dü?ünmändir, bu hilegärligiñ üstüni açyp, wagtynda onuñ öñüni alyp bilmändir. Netijede 1881 ýylyñ 12-nji ýanwarynda basybalyjylar galanyñ diwaryny partladyp, onuñ içine çozup giripdirler.
 
Söwe? aýlganç hem örän gandökü?ikli bolupdyr. Basybalyjylar ululara-da, çagalara-da, aýal-gyzlara-da, garry-gurtulara-da rehim etmändirler. Galany goraýjylar her bir öý ugrunda söwe?ip, ba? goýupdyrlar. Türkmen ýigitleri edil aç arslan ýaly söwe?ipdirler. Olaryñ gahrymançylygyna, gaýduwsyzlygyna du?manlaryñ özleri-de haýran galypdyrlar.
 
Emma gala ýarylansoñ onuñ içine çozup giren san taýdan agdyk du?manyñ basy?y astynda parahat ilatyñ arasynda dowul döräpdir, halk galany ta?lap, guma gaçypdyr. Du?manlar çakyr aýazly gy? güni dowla dü?üp, gaçyp barýan eli çagaly naçarlary, garry-gurtulary, ýetginjekleri yzlaryndan ýetip, gylyçdan we naýzadan geçiripdirler. Hiç kese rehim edilmändir. Harby taýdan asla zerurlyk bolmasa-da, guma gaçyp barýan eli ýaragsyz, garawsyz ilaty 10-15 kilometr yzarlap, gyryp gidipdirler. Bu wag?y kowga general Skobeleviñ hut özi ýolba?çylyk edipdir. Onuñ gözi gandan doýmandyr. ?onuñ üçinem türkmenler oña ”gözi ganly general” diýip at goýupdyrlar.
 
Gökdepe galasy goralan we soñra onuñ ýykylan günleri aýylganç gyrgynçylygy öz gözleri bilen gören türkmenleriñ hem ynsaply rus ofiserleriniñ galdyran ýatlamalaryndan, ?eýle-de Ahal topragynyñ ilatynyñ uru?dan öñki we soñky sanyndan çen tutsañ, Gökdepe ur?unda 30 müñe golaý adamynyñ wepat bolanlygyny çaklasa bolýar.
 
Uly gyrgynçylyga garamazdan, türkmenleriñ Gökdepe galasyndaky görkezen gahrymançylygy taryhda ýitmejek yz galdyrýar. Gökdepe söwe?i watana wepalylygyñ we gaýduwsyz batyrlygyñ simvolyna öwrülýär we Orta Azyýadan has uzaklara ýaýraýar. Türkmenleriñ rus go?unlaryna berk gaýtawul berendikleri hakyndaky habar hatda Europa çenli-de baryp ýetýär. ?onda alys Europanyñ paýtagtlarynda ilkinji gezek bu gaýduwsyz halkyñ gahrymançylygy dogruda gürrüñ edilýär.
 
Gökdepe galasy synandan soñ Türkmen topragynyñ doly basylyp alynmagyna giñ ýol açylypdyr. ?ondan üç ýyl geçensoñ, türkmenleriñ harby taýdan ikinji güýçli merkezi hasap edilen Mary topragy-da basybalyjylara gutarnykly boýun egdirilipdir. Marynyñ rus paty?asyna uru?syz boýun egmeginde Nurberdi hanyñ aýaly, Marynyñ hany Güljemal han we ogly Magtymguly han uly rol oýnapdyrlar. Gökdepe galasy goralýarka iñlisleriñ ozalky beren wadalaryny bozup, türkmenlere harby kömek bermezligi-de Marynyñ Russiýanyñ düzümine meýletin girmegine sebäp bolan syýasy ýagdaýlaryñ biridir. Türkmen han-begleri iñlisleriñ bo? wadalaryna ynanmaklaryny bes edipdirler.
 
Hywa we lebap türkmenleri ondan has ozal rus paty?asynyñ gulçulygyna dü?üpdirler. Çünki olar Hywa hanlygynyñ we Buhar emirliginiñ düzüminde ruslara tabyn edilipdirler. Netije-de Gökdepe galasynyñ ýykylmagy Türkmen topragynyñ doly kolonial gara?lylyga dü?megine getiripdir. Bu elgaramalyk soñra 110 ýyllap dowam etdi. Gysgaça aýdanyñ-da, 1881 ýylyñ 12-nji ýanwary türkmenleriñ erkiniñ syndyrylan günüdir.
 
Sovet döwründe Gökdepe galasynyñ synan gününiñ ýasyny tutmak-da, galanyñ gahrymançylykly goralmagyny we tragiki ýagdaýda synmgyny asla ýatlamak-da bolanokdy. Bu gadagandy. Diñe geçen asyryñ 80-nji ýyllarynyñ ortasynda SSSR-de Üýtgedip gurmak syýasaty ba?lanansoñ, bu barada dil ýarmak mümkin boldy. Ilkinji bolup bu meseläni Türkmenistanyñ ”Agzybirlik” Demokratik Halk Hereketi gozgady. Gökdepäniñ ýa?ululary we ýerli ilat bilen ylala?yp, ”Agzybirlik” 1990 ýylyñ 14-nji ýanwarynda ilkinji gezek Gökdepe galasynyñ synmagynyñ, türkmen topragynyñ rus paty?asy tarapyndan basylyp alynmagynyñ Ýas gününi belledi. Ýas gününiñ 14-nji ýanwarda geçirilse amatly boljakdygyny, ?onda häkimýetleriñ gadagan edenligine garamazdan, ilatyñ Ýas gününe gatna?yp biljekligini Gökdepäniñ ýa?ululary salgy berdiler. Sebäbi ol gün dynç günüdi.
 
Türkmenistanyñ kommunistik dikmeleriniñ ”Agzybirligiñ” bu döwletli ba?langyjyna di?-dyrnak gar?y çykmaklaryna garamazdan, külli türkmen bu ba?langyjy goldady. 1990 ýylyñ 14-nji ýanwarynda Gökdepe galasyna 10 müñden gowrak adam ýygnandy. Türkmenler ?onda sovet häkimýeti ýyllary içinde ilkinji gezek öz gahryman ata-babalarynyñ we türkmeniñ milli erkiniñ syndyrylmagynyñ simvolyna öwrülen gahryman Gökdepe galasynyñ Ýas gününi bellediler, dogduk topragy gorap wepat bolanlaryñ we nähak gyrgynçylyga uçradylanlaryñ ruhuna degsin etdiler, olara hormat goýdular.
 
Bir ýyl soñra Türkmenistanyñ kommunistik häkimýetleri ”Agzybirligiñ” ba?langyjyna eýe çykyp, bu senäni resmi taýdan bellemegi girizdiler. Olary bu ädime iteren zat – aýaklarynyñ a?agyndan daýançlarynyñ gidip barmagy we ”Agzybirligiñ” il içinde abraýynyñ göterilmegi boldy. Kommunistik häkimýetler bu meselede: ”Eger-de hereketiñ öñüni alyp bolmasa, oña ýolba?çylyk et!” diýen hilegär syýasatdan ugur aldylar.
 
Gökdepe galasynyñ synmagynyñ Ýas güni ?ondan soñ her ýylyñ 12-nji ýanwarynda bellenilýär. Ol külli türkmeniñ dogduk topry gorap ba? goýan gahrymanlarynyñ hatyra gününe öwrüldi. Biz milli Ýas güni mynasybetli ýag?y dilegler edýäris: Sadakalaryñyz kabul bolsun! Öten gahrymanlaryñ ruhlary ?at bolsun! Goý, olar öz nesillerinden razy bolsunlar!
 
TÜRKMENISTANYÑ ”AGZYBIRLIK” DEMOKRATIK HALK HEREKETI


استفاده از مطالب اين سایت با ذکر منبع بلامانع مي باشد